English
Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 337
ऋषिः - वामदेवो गौतमः
देवता - इन्द्रः
छन्दः - त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
काण्ड नाम - ऐन्द्रं काण्डम्
1
यं꣢ वृ꣣त्रे꣡षु꣢ क्षि꣣त꣢य꣣ स्प꣡र्ध꣢माना꣣ यं꣢ यु꣣क्ते꣡षु꣢ तु꣣र꣡य꣢न्तो ह꣡व꣢न्ते । य꣡ꣳ शूर꣢꣯सातौ꣣ य꣢म꣣पा꣡मुप꣢꣯ज्म꣣न्यं꣡ विप्रा꣢꣯सो वा꣣ज꣡य꣢न्ते꣣ स꣡ इन्द्रः꣢꣯ ॥३३७
स्वर सहित पद पाठय꣢म् । वृ꣣त्रे꣡षु꣢ । क्षि꣣त꣡यः꣣ । स्प꣡र्ध꣢꣯मानाः । यम् । यु꣣क्ते꣡षु꣢ । तु꣣र꣡य꣢न्तः । ह꣡व꣢꣯न्ते । यम् । शू꣡र꣢꣯सातौ । शू꣡र꣢꣯ । सा꣣तौ । य꣢म् । अ꣣पा꣢म् । उ꣡प꣢꣯ज्मन् । उ꣡प꣢꣯ । ज्म꣣न् । य꣢म् । वि꣡प्रा꣢꣯सः । वि । प्रा꣣सः । वाज꣡य꣢न्ते । सः । इ꣡न्द्रः꣢꣯ ॥३३७॥
स्वर रहित मन्त्र
यं वृत्रेषु क्षितय स्पर्धमाना यं युक्तेषु तुरयन्तो हवन्ते । यꣳ शूरसातौ यमपामुपज्मन्यं विप्रासो वाजयन्ते स इन्द्रः ॥३३७
स्वर रहित पद पाठ
यम् । वृत्रेषु । क्षितयः । स्पर्धमानाः । यम् । युक्तेषु । तुरयन्तः । हवन्ते । यम् । शूरसातौ । शूर । सातौ । यम् । अपाम् । उपज्मन् । उप । ज्मन् । यम् । विप्रासः । वि । प्रासः । वाजयन्ते । सः । इन्द्रः ॥३३७॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 337
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 4; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 5; मन्त्र » 6
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 3; खण्ड » 11;
Acknowledgment
(कौथुम) पूर्वार्चिकः » प्रपाठक » 4; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » 5; मन्त्र » 6
(राणानीय) पूर्वार्चिकः » अध्याय » 3; खण्ड » 11;
Acknowledgment
भावार्थ - वेदात इंद्र हे नाव अनेक स्थानी आलेले आहे. तो विघ्नविदारक, प्रारंभ केलेल्या कार्यात सिद्धी प्रदायक, देवासुर संग्रामात विजयप्रदाता, जलधारा प्रवाहक, ज्ञानी जनांच्या स्तुतीचे पात्र, ब्रह्मांडात परमेश्वर व राष्ट्रात राजा असतो. त्यांची यथायोग्य उपासना-प्रार्थना व सत्कार करून सर्वांनी अभिष्ट लाभ करून घेतला पाहिजे ॥६॥
टिप्पणी -
या मंत्रावर विवरणकाराने आपल्या कल्पनेनेच इतिहास लिहिलेला आहे. इंद्राचा अत्यंत भक्त असल्यामुळे इंद्राचे रूप धारण केलेल्या वामदेव ऋषींना असुरांनी पकडले व त्याला मारू लागले तेव्हा तो हा मंत्र म्हणून सांगतो की मी इंद्र नाही. इंद्र असा आहे - तसा आहे ॥ याच प्रकारचा इतिहास ‘स जनास इन्द्र’ या प्रकारे इंद्राचा परिचय देणारे गृत्समद ऋषीकडून दृष्ट ऋग्वेदीय द्वितीय मंडलाच्या १२ व्या सूक्तावर गृत्समदच्या नावाने काही लोकांनी कल्पित केलेला होता. जो सायण ऋग्वेद भाष्यात उद्धृत आहे. हे सर्व प्रामाणिक नाही, परंतु कथाकारांचा लीला विलास आहे.