शब्दार्थ -
(टीप) - या मंत्रात पुरीष-पदांद्वारे परमेश्वराचे स्वरूप वर्णित आहे. मंत्रात आलेले पाच खण्ड पाच पुरीष-पद आहेत. या पाच पुरीष-पदांची देवता इन्द्र आहे, कारण की शतपथ ब्राह्मणात म्हटले आहे की ‘पुरीष इन्द्र देवतावान आहेत (श.८/७/३/७) हे पाच पद इन्द्राच्या पूर्णत्वाचे द्योतक असल्यामुळे यांची पुरुष संज्ञा (नाम)प्राप्त झाली आहे. निकस्तामधे (२/२२) ‘पुरुषफ’शब्दाची निष्पत्ती पूरणार्थक पृ अथवा पूर धातूपासून सांगितली आहे.।। शब्दार्थ - हे इन्द्र परमेश्वर (एव हि एव) खरेच तुम्ही पूर्ववर्णित गुण धारण करणारे आहात. हे (अग्ने) अग्रनायक इन्द्र परमेश्वर, (एव हि) खरेच तुम्ही असेच आहात. हे (इन्द्र) परमैश्वर्यवान शत्रुविदारक, विद्या-विवेक-प्रकाशक जगदीश्वर, (एव हि) खरेच तुम्ही पूर्वोक्त गुणांनी अलंकृत आहात. हे (पूषन्) पुष्टिप्रदाता जगत्पती, (एव हि) खरेच तुम्ही पूर्वोक्त गुणधारक आहात. हे (देवाः) इन्द्र देवतेचे अधीनत्वात राहणाऱ्या दिव्यगुण विशिष्ट विद्वज्जनहो, (एव हि)खरेच तुम्ही परमेश्वराची प्रजा आहात.।।

भावार्थ - इन्द्र परमेश्वरात खरेच मघवत्व, शचीपतित्व, शक्रत्व, प्रचेतनत्व, मंहिष्ठत्व, शविष्ठत्व, वज्रित्व, जेतृत्व आदी वेदोक्त गुण विद्यमान आहेत. या गुणांचे सर्वांनी अनुकरण केले पाहिजे.।।१०।।

इस भाष्य को एडिट करें