English
अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 16/ मन्त्र 4
आ॑प्रुषा॒यन्मधु॑ना ऋ॒तस्य॒ योनि॑मवक्षि॒पन्न॒र्क उ॒ल्कामि॑व॒ द्योः। बृह॒स्पति॑रु॒द्धर॒न्नश्म॑नो॒ गा भूम्या॑ उ॒द्नेव॒ वि त्वचं॑ बिभेद ॥
स्वर सहित पद पाठआ॒ऽप्रु॒षा॒यन् । मधु॑ना । ऋ॒तस्य॑ । योनि॑म् । अ॒व॒ऽक्षि॒पन् ।अ॒र्क: । उ॒ल्काम्ऽइ॑व । द्यौ: ॥ बृह॒स्पति॑: । उ॒द्धर॑न् । अश्म॑न: । गा: । भूम्या॑: । उ॒द्नाऽइ॑व । वि । त्वच॑म् । बि॒भे॒द॒ ॥१६.४॥
स्वर रहित मन्त्र
आप्रुषायन्मधुना ऋतस्य योनिमवक्षिपन्नर्क उल्कामिव द्योः। बृहस्पतिरुद्धरन्नश्मनो गा भूम्या उद्नेव वि त्वचं बिभेद ॥
स्वर रहित पद पाठआऽप्रुषायन् । मधुना । ऋतस्य । योनिम् । अवऽक्षिपन् ।अर्क: । उल्काम्ऽइव । द्यौ: ॥ बृहस्पति: । उद्धरन् । अश्मन: । गा: । भूम्या: । उद्नाऽइव । वि । त्वचम् । बिभेद ॥१६.४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 16; मन्त्र » 4
भाषार्थ -
(আ প্রুষায়ন্) পৃথিবীকে সম্যক্ রূপে জল দ্বারা স্নিগ্ধ করে (বৃহস্পতিঃ) বৃহস্পতি (মধুনঃ) মধুর (ঋতস্য) জলের (যোনিম্) উৎপাদক মেঘকে (অবক্ষিপন্) নীচে পৃথিবীতে এমনভাবে নিক্ষেপ করেছেন, (ইব) যেমন (অর্কঃ) সূর্য (দ্যোঃ) দ্যুতিমান্ আকাশ থেকে বা দ্যুলোক থেকে (উল্কাম্) দগ্ধ পাথর/উল্কাপিন্ড নিক্ষেপ করে। তথা (অশ্মনঃ) আকাশে বিস্তৃত মেঘ থেকে (গাঃ) জলের (উদ্ধরন্) উদ্ধার করে বৃহস্পতি অর্থাৎ বায়ু (ত্বচম্) মেঘের ত্বককে (বিভেদ) বিভাগ করেছে। (ইব) যেমন (উদ্নঃ) জল (ভূম্যাঃ) ভূমির, (ত্বচম্) ত্বককে, উপরের স্তরকে (বি বিভেদ) বিভাগ করেছে।
- [আ প্রুষায়ন = প্রুষ স্নেহনে। ঋতস্য= জলস্য (নিঘং০ ১।১২)। উল্কাম্= উল্ দাহে। A fiery Phenomenon in the sky, a meteor (আপ্টে)। অশ্মনঃ = অশ্মা মেঘঃ (নিঘং০ ১।১০), অশূঙ্ ব্যাপ্তৌ। গাঃ= জলানি (উণা০ ২।৬৮), রামলাল কাপুর ট্রাস্ট,সোনীপত-হরিয়াণা। উহ্নঃ = বহতি হলম্ শকটম্। বহ (= উহ্) + ক্ত (=ন), কর্তরি। উহ্নঃ ইব = উহ্নেব, ছান্দস্ সন্ধি। উহ্নঃ = A bull (বলদ), আপ্টে।]
इस भाष्य को एडिट करें