पदार्थः -
हे अग्रणीः परमात्मन् ! (ते)२ प्रसिद्धा विद्वांसः (नाम) त्वदीयं नामधेयम् (प्रथमम्) श्रेष्ठम् (अमन्वत्) मन्यन्ते। (गोनां त्रिःसप्त) वेदवाचाम् एकविंशतिः अपि, सप्त गायत्र्यादीनि, सप्त अतिजगत्यादीनि, सप्त च कृत्यादीनि इति वेदानाम् एकविंशतिः छन्दांसि अपि इत्यर्थः। गवाम् इति प्राप्ते पादान्तत्वाद् ‘गोः पादान्ते। अ० ७।१।५७’ इति नुडागमः। (नाम) त्वदीयं नामधेयम् (परमम्) श्रेष्ठम् (जानन्) ज्ञापयन्ति। (जानतीः) तव नाम श्रेष्ठं ज्ञापयन्त्यः (ताः) प्रसिद्धाः (क्षाः) अर्थगर्भा वेदवाचः। क्षा क्षियतेर्निवासकर्मणः। निरु० २।६। क्षाययन्ति निवासयन्ति गूढमर्थं स्वात्मनि यास्ताः क्षाः। क्षि निवासगत्योः। (अभ्यनूषत) त्वां स्तुवन्ति। अत एव (गावः) ताः वेदवाचः (यशसा) त्वन्महिमगानजनितया कीर्त्या (अरुणीः) अरुण्यः आरोचमानाः सत्यः (आविर्भुवन्) अध्येतॄणां हृदि स्वार्थसमुद्घाटनेन प्रकटिता जायन्ते। तथा चोक्तम्—उ॒त त्वः॒ पश्य॒न्न द॑दर्श॒ वाच॑मु॒त त्वः॑ शृ॒ण्वन्न शृ॑णोत्येनाम्। उ॒तो त्व॑स्मै त॒न्वं विसस्रे जा॒येव॒ पत्य॑ उश॒ती सु॒वासाः॑ ॥ ऋ० १०।७१।४ इति ॥५॥ अत्र ‘जानन्, जानतीः’ इत्युभयत्र ण्यर्थगर्भो ज्ञाधातुर्विज्ञेयः, वेदवाचामचेतनत्वेन ज्ञानासंभवात् ॥५॥

भावार्थः - वेदवाचः संभूय यस्य परब्रह्मणो महिमानं गायं गायं न श्राम्यन्ति, यस्य च यशोमयस्य माहात्म्यकीर्तनेन ताः स्वयमपि यशोमय्यः सञ्जाताः, तन्महिमाऽस्माभिरपि कुतो न गेयः ॥५॥

इस भाष्य को एडिट करें