Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 4 के सूक्त 48 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 4/ सूक्त 48/ मन्त्र 2
    ऋषिः - वामदेवो गौतमः देवता - वायु: छन्दः - अनुष्टुप् स्वरः - गान्धारः

    नि॒र्यु॒वा॒णो अश॑स्तीर्नि॒युत्वाँ॒ इन्द्र॑सारथिः। वाय॒वा च॒न्द्रेण॒ रथे॑न या॒हि सु॒तस्य॑ पी॒तये॑ ॥२॥

    स्वर सहित पद पाठ

    निः॒ऽयु॒वा॒नः । अश॑स्तीः । नि॒युत्वा॑न् । इन्द्र॑ऽसारथिः । वायो॒ इति॑ । आ । च॒न्द्रेणे॑ । रथे॑न । या॒हि । सु॒तस्य॑ । पी॒तये॑ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    निर्युवाणो अशस्तीर्नियुत्वाँ इन्द्रसारथिः। वायवा चन्द्रेण रथेन याहि सुतस्य पीतये ॥२॥

    स्वर रहित पद पाठ

    निःऽयुवानः। अशस्तीः। नियुत्वान्। इन्द्रऽसारथिः। वायो इति। आ। चन्द्रेण। रथेन। याहि। सुतस्य। पीतये ॥२॥

    ऋग्वेद - मण्डल » 4; सूक्त » 48; मन्त्र » 2
    अष्टक » 3; अध्याय » 7; वर्ग » 24; मन्त्र » 2

    पदार्थ -
    [१] हे (वायो) = गतिशील पुरुष! तू (अशस्तीः) = सब अप्रशस्त बातों को (निर्युवाणः) = अपने से पृथक् करता हुआ, नियुत्वान्- प्रशस्त इन्द्रियाश्वोंवाला होता हुआ, (इन्द्रसारथिः) = उस परमैश्वर्यशाली प्रभु को अपना सारथि बनाकर, इस (चन्द्रेण) = मनः प्रसादयुक्त (रथेन) = शरीर-रथ से (आयाहि) = कर्त्तव्यों में प्रवृत्त हो, ताकि (सुतस्य पीतये) = तू सोम को शरीर में ही सुरक्षित कर सके। [२] सोमरक्षण के लिये आवश्यक है कि, [क] हम निन्द्य बातों को अपने से दूर करें, [ख] इन्द्रियों को प्रशस्त बनाएँ, [ग] प्रभु को अपने रथ का सारथि बनाएँ। [घ] मनःप्रसाद के साथ सदा क्रिया में लगे रहें ।

    भावार्थ - भावार्थ– अप्रशस्तता से दूर होकर और सदा क्रियाशील बनकर हम सोम का रक्षण करें।

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top