ऋग्वेद - मण्डल 4/ सूक्त 53/ मन्त्र 2
दि॒वो ध॒र्ता भुव॑नस्य प्र॒जाप॑तिः पि॒शङ्गं॑ द्रा॒पिं प्रति॑ मुञ्चते क॒विः। वि॒च॒क्ष॒णः प्र॒थय॑न्नापृ॒णन्नु॒र्वजी॑जनत्सवि॒ता सु॒म्नमु॒क्थ्य॑म् ॥२॥
स्वर सहित पद पाठदि॒वः । ध॒र्ता । भुव॑नस्य । प्र॒जाऽप॑तिः । पि॒शङ्ग॑म् । द्रा॒पिम् । प्रति॑ । मु॒ञ्च॒ते॒ । क॒विः । वि॒ऽच॒क्ष॒णः । प्र॒थय॑न् । आ॒ऽपृ॒णन् । उ॒रु । अजी॑जनत् । स॒वि॒ता । सु॒म्नम् । उ॒क्थ्य॑म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
दिवो धर्ता भुवनस्य प्रजापतिः पिशङ्गं द्रापिं प्रति मुञ्चते कविः। विचक्षणः प्रथयन्नापृणन्नुर्वजीजनत्सविता सुम्नमुक्थ्यम् ॥२॥
स्वर रहित पद पाठदिवः। धर्ता। भुवनस्य। प्रजाऽपतिः। पिशङ्गम्। द्रापिम्। प्रति। मुञ्चते। कविः। विऽचक्षणः। प्रथयन्। आऽपृणन्। उरु। अजीजनत्। सविता। सुम्नम्। उक्थ्यम् ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 4; सूक्त » 53; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 8; वर्ग » 4; मन्त्र » 2
अष्टक » 3; अध्याय » 8; वर्ग » 4; मन्त्र » 2
विषय - 'तेजोमय' प्रभु
पदार्थ -
[१] (दिवः धर्ता) = प्रकाश को धारण करनेवाले, (भुवनस्य प्रजापतिः) = सारे ब्रह्माण्ड की प्रजाओं के रक्षक (कवि:) = वह क्रान्तदर्शी प्रभु (पिशंगं द्रापिम्) = तेजोमय हिरण्मय कवच को (प्रतिमुञ्चते) = धारण करते हैं। तेजोमय प्रकाशमय रूप में ही प्रतीत होते हैं। [२] (विचक्षणः) = वे विशेषरूप से सब के (सविता) = प्रेरक प्रभु सर्वत्र अपने तेज को (प्रथयन्) = विस्तृत करते हुए और (आपृणन्) = आपूरित करते हुए (उरु) = विशाल (उक्थ्यम्) = स्तुत्य (सुम्नम्) = सुख को (अजीजनत्) = उत्पन्न करते हैं ।
भावार्थ - भावार्थ- प्रभु तेजोमय हैं। यदि मैं प्रभु का धारण करूँगा, तो वे मुझे विशाल स्तुत्य आनन्द को प्राप्त कराएँगे ।
इस भाष्य को एडिट करें