ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 33/ मन्त्र 1
य ओजि॑ष्ठ इन्द्र॒ तं सु नो॑ दा॒ मदो॑ वृषन्त्स्वभि॒ष्टिर्दास्वा॑न्। सौव॑श्व्यं॒ यो व॒नव॒त्स्वश्वो॑ वृ॒त्रा स॒मत्सु॑ सा॒सह॑द॒मित्रा॑न् ॥१॥
स्वर सहित पद पाठयः । ओजि॑ष्ठः । इ॒न्द्र॒ । तम् । सु । नः॒ । दाः॒ । मदः॑ । वृ॒ष॒न् । सु॒ऽअ॒भि॒ष्टिः । दास्वा॑न् । सौव॑श्व्यम् । यः । व॒नऽव॑त् । सु॒ऽअश्वः॑ । वृ॒त्रा । स॒मत्ऽसु॑ । स॒सह॑त् । अ॒मित्रा॑न् ॥
स्वर रहित मन्त्र
य ओजिष्ठ इन्द्र तं सु नो दा मदो वृषन्त्स्वभिष्टिर्दास्वान्। सौवश्व्यं यो वनवत्स्वश्वो वृत्रा समत्सु सासहदमित्रान् ॥१॥
स्वर रहित पद पाठयः। ओजिष्ठः। इन्द्र। तम्। सु। नः। दाः। मदः। वृषन्। सुऽअभिष्टिः। दास्वान्। सौवश्व्यम्। यः। वनऽवत्। सुऽअश्वः। वृत्रा। समत्ऽसु। ससहत्। अमित्रान् ॥१॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 33; मन्त्र » 1
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 5; मन्त्र » 1
विषय - 'ओजिष्ठ-मद-स्वभिष्टि-दास्वान्' सन्तान
पदार्थ -
[१] हे (वृषन्) = सब कामनाओं का वर्षण करनेवाले (इन्द्र) = परमैश्वर्यशालिन् प्रभो ! (यः) = जो सन्तान (ओजिष्ठ:) = खूब ओजस्विता व बलवत्तम है, (मदः) = मादयिता-आनन्दित करनेवाला है, (स्वभिष्टिः) = शोभनाभ्येषण है- अच्छी प्रकार शत्रुओं पर आक्रमण करनेवाला है तथा (दास्वान्) = हवियों को देनेवाला है, (तम्) = उस पुत्र को (तः) = हमारे लिये (सु) = [सुष्टु] अच्छी प्रकार (दाः) = दीजिये । [२] उस पुत्र को दीजिये जो (स्वश्वः) = उत्तम इन्द्रियाश्वोंवाला होता हुआ (सौवश्व्यम्) = उत्तम इन्द्रियाश्व समूह को (वनवत्) = जीतता है [वन् = win] तथा (समत्सु) = संग्रामों में (अमित्रान्) = शत्रुभूत (वृत्रा) = ज्ञान की आवरणभूत वासनाओं को (सासहत्) = अतिशयेन अभिभूत करता है।
भावार्थ - भावार्थ- हमारे सन्तान बलवान्, अपनी क्रियाओं से आनन्दित करनेवाले, शत्रुओं पर आक्रमण करनेवाले व दानशील हों। ये वासनाओं को विनष्ट करनेवाले हों ।
इस भाष्य को एडिट करें