Sidebar
सामवेद के मन्त्र
सामवेद - मन्त्रसंख्या 1037
ऋषिः - मेधातिथिः काण्वः
देवता - पवमानः सोमः
छन्दः - गायत्री
स्वरः - षड्जः
काण्ड नाम -
2
प꣡व꣢स्व देव꣣वी꣡रति꣢꣯ प꣣वि꣡त्र꣢ꣳ सोम꣣ र꣡ꣳह्या꣢ । इ꣡न्द्र꣢मिन्दो꣣ वृ꣡षा वि꣢꣯श ॥१०३७॥
स्वर सहित पद पाठप꣡व꣢꣯स्व । दे꣣ववीः꣡ । दे꣣व । वीः꣢ । अ꣡ति꣢꣯ । प꣣वि꣡त्र꣢म् । सो꣣म । र꣡ꣳह्या꣢꣯ । इ꣡न्द्र꣢꣯म् । इ꣣न्दो । वृ꣡षा꣢꣯ । वि꣣श ॥१०३७॥
स्वर रहित मन्त्र
पवस्व देववीरति पवित्रꣳ सोम रꣳह्या । इन्द्रमिन्दो वृषा विश ॥१०३७॥
स्वर रहित पद पाठ
पवस्व । देववीः । देव । वीः । अति । पवित्रम् । सोम । रꣳह्या । इन्द्रम् । इन्दो । वृषा । विश ॥१०३७॥
सामवेद - मन्त्र संख्या : 1037
(कौथुम) उत्तरार्चिकः » प्रपाठक » 4; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » ; सूक्त » 3; मन्त्र » 1
(राणानीय) उत्तरार्चिकः » अध्याय » 7; खण्ड » 1; सूक्त » 3; मन्त्र » 1
Acknowledgment
(कौथुम) उत्तरार्चिकः » प्रपाठक » 4; अर्ध-प्रपाठक » 1; दशतिः » ; सूक्त » 3; मन्त्र » 1
(राणानीय) उत्तरार्चिकः » अध्याय » 7; खण्ड » 1; सूक्त » 3; मन्त्र » 1
Acknowledgment
विषय - षट्क-सम्पत्ति
पदार्थ -
१. हे (सोम) = सौम्य स्वभाव जीवात्मन्! तू २. (देववी:) = [वी to obtain] - दिव्य गुणों को प्राप्त करनेवाला हो, ३. (रंह्या) = वेग से — गति से, अर्थात् क्रियाशीलता के द्वारा । ४. (अति) = [अतिक्रम्य] सब वासनाओं को पार करके (पवित्रम्) = शुद्ध, अपापविद्ध- पूर्ण पवित्र प्रभु को (पवस्व) = प्राप्त करनेवाला हो । ५. हे (इन्दो) = ज्ञानरूप परमैश्वर्य को प्राप्त करनेवाले जीव ! तू ६. (वृषा) = शक्तिशाली बनकर अथवा औरों पर सुखों की वर्षा करनेवाला होकर (इन्द्रम्) = सर्वशक्तिमान्, परमैश्वर्य-सम्पन्न प्रभु को (विश) = प्राप्त कर- उस प्रभु में प्रवेश कर ।
प्रस्तुत मन्त्र का ऋषि ‘मेधातिथि काण्व'=,कण-कण करके मेधा को प्राप्त करनेवाला प्रभुप्राप्ति के मार्ग पर चलता है। प्रभु-प्राप्ति का मार्ग निम्न है – १. (सोम) = सौम्य, विनीत, निरभिमान बनना, २. (देववी:) = दिव्यगुणों को प्राप्त करना, ३. (रंह्या) = सदा क्रियाशील बनना, ४. (अति) = और इस को लाँघ जाना, ५. . (इन्दो) = ज्ञानरूप रमैश्वर्य को प्राप्त करना, ६. (वृषा) = शक्तिशाली प्रकार वार बनना।
भावार्थ -
मेधातिथि बनकर हम प्रभु-प्राप्ति के मार्ग पर चलें, ‘सौम्यता, दिव्यता, क्रियाशीलता, शुद्धता, ज्ञान व शक्ति' रूप षट्कसम्पत्ति को अपने अन्दर धारण करें।
इस भाष्य को एडिट करें