ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 132/ मन्त्र 1
ई॒जा॒नमिद्द्यौर्गू॒र्ताव॑सुरीजा॒नं भूमि॑र॒भि प्र॑भू॒षणि॑ । ई॒जा॒नं दे॒वाव॒श्विना॑व॒भि सु॒म्नैर॑वर्धताम् ॥
स्वर सहित पद पाठई॒जा॒नम् । इत् । द्यौः । गू॒र्तऽव॑सुः । ईजा॒नम् । भूमिः॑ । अ॒भि । प्र॒ऽभू॒षणि॑ । ई॒जा॒नम् । दे॒वौ । अ॒श्विनौ॑ । अ॒भि । सु॒म्नैः । अ॒व॒र्ध॒ता॒म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
ईजानमिद्द्यौर्गूर्तावसुरीजानं भूमिरभि प्रभूषणि । ईजानं देवावश्विनावभि सुम्नैरवर्धताम् ॥
स्वर रहित पद पाठईजानम् । इत् । द्यौः । गूर्तऽवसुः । ईजानम् । भूमिः । अभि । प्रऽभूषणि । ईजानम् । देवौ । अश्विनौ । अभि । सुम्नैः । अवर्धताम् ॥ १०.१३२.१
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 132; मन्त्र » 1
अष्टक » 8; अध्याय » 7; वर्ग » 20; मन्त्र » 1
अष्टक » 8; अध्याय » 7; वर्ग » 20; मन्त्र » 1
विषय - लिङ्गोक्त। ज्ञानी लोगों के सहयोग में यज्ञशील पुरुष की वृद्धि।
भावार्थ -
(ईजानम्) यज्ञ करने वाले मनुष्य को (द्यौः) आकाश वा सूर्यवत् ज्ञानीगण, (गूर्त्त-वसुः) अपने ऐश्वर्य को हाथ में लिये (सुम्नैः) नाना सुखों से बढाता है। इसी प्रकार (ईजानम्) यज्ञ करने वाले को (भूमिः) पृथिवी, तद्वासी प्रजा भी (प्र-भूषणि) प्रचुर सत्ता प्राप्त करने के निमित्त (अभि) खूब बढ़ाती हैं। (ईजानं) यज्ञशील, ईश्वरोपासक जन को (अश्विनौ देवौ) दिन रात्रिवत्, स्त्री पुरुष वर्ग भी (सुम्नैः अभि वर्धताम्) नाना सुखप्रद साधनों, पदार्थों से बढ़ावें।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋषिः शकपूतो नार्मेधः॥ देवता—१ लिङ्गोक्ताः। २—७ मित्रावरुणौ। छन्दः- १ बृहती। २, ४ पादनिचृत् पंक्तिः। ३ पंक्तिः। ५,६ विराट् पंक्तिः ७ महासतो बृहती ॥ सप्तर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें