English
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 17/ मन्त्र 3
ऋषिः - देवश्रवा यामायनः
देवता - पूषा
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
पू॒षा त्वे॒तश्च्या॑वयतु॒ प्र वि॒द्वानन॑ष्टपशु॒र्भुव॑नस्य गो॒पाः । स त्वै॒तेभ्य॒: परि॑ ददत्पि॒तृभ्यो॒ऽग्निर्दे॒वेभ्य॑: सुविद॒त्रिये॑भ्यः ॥
स्वर सहित पद पाठपू॒षा । त्वा॒ । इ॒तः । च्य॒व॒य॒तु॒ । प्र । वि॒द्वान् । अन॑ष्टऽपशुः । भुव॑नस्य । गो॒पाः । सः । त्वा॒ । ए॒तेभ्यः॑ । परि॑ । द॒द॒त् । पि॒तृऽभ्यः॑ । अ॒ग्निः । दे॒वेभ्यः॑ । सु॒ऽवि॒द॒त्रिये॑भ्यः ॥
स्वर रहित मन्त्र
पूषा त्वेतश्च्यावयतु प्र विद्वाननष्टपशुर्भुवनस्य गोपाः । स त्वैतेभ्य: परि ददत्पितृभ्योऽग्निर्देवेभ्य: सुविदत्रियेभ्यः ॥
स्वर रहित पद पाठपूषा । त्वा । इतः । च्यवयतु । प्र । विद्वान् । अनष्टऽपशुः । भुवनस्य । गोपाः । सः । त्वा । एतेभ्यः । परि । ददत् । पितृऽभ्यः । अग्निः । देवेभ्यः । सुऽविदत्रियेभ्यः ॥ १०.१७.३
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 17; मन्त्र » 3
अष्टक » 7; अध्याय » 6; वर्ग » 23; मन्त्र » 3
अष्टक » 7; अध्याय » 6; वर्ग » 23; मन्त्र » 3
विषय - यास्क के मतानुसार, ज्ञानमयी वाणी का वर्णन।
भावार्थ -
(पूषा) सबको पोषण करने वाला (विद्वान्) ज्ञानवान् पुरुष (त्वा इतः प्र च्यवतु) तुझे उत्तम मार्ग की ओर ले जावे। वह (अनष्टपशुः) ऐसे पशु पालक के समान है जिसकी रक्षा में रहते हुए पशुगण कभी नाश को प्राप्त नहीं होते। (सः अग्निः) वह ज्ञानवान् सर्वप्रकाशक प्रभु (त्वा) तुझ जीव को (एतेभ्यः पितृभ्यः) इन माता पिता, चाचा आदि पूज्य एवं (देवेभ्यः) सुख आदि के देने वाले तुझे चाहने वाले (सुविदत्रियेभ्यः) उत्तम ज्ञान के रक्षक गुरुओं के हाथ (परि ददत्) प्रदान करता है।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - देवश्रवा यामायन ऋषिः। देवताः—१, २ सरण्यूः। ३–६ पूषा। ७–९ सरस्वती। १०, १४ आपः। ११-१३ आपः सोमो वा॥ छन्द:– १, ५, ८ विराट् त्रिष्टुप्। २, ६, १२ त्रिष्टुप्। ३, ४, ७, ९–११ निचृत् त्रिष्टुप्। १३ ककुम्मती बृहती। १७ अनुष्टुप्। चतुर्दशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें