ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 77/ मन्त्र 3
ऋषिः - स्यूमरश्मिर्भार्गवः
देवता - मरूतः
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
प्र ये दि॒वः पृ॑थि॒व्या न ब॒र्हणा॒ त्मना॑ रिरि॒च्रे अ॒भ्रान्न सूर्य॑: । पाज॑स्वन्तो॒ न वी॒राः प॑न॒स्यवो॑ रि॒शाद॑सो॒ न मर्या॑ अ॒भिद्य॑वः ॥
स्वर सहित पद पाठप्र । ये । दि॒वः । पृ॒थि॒व्याः । न । ब॒र्हणा॑ । त्मना॑ । रि॒रि॒च्रे । अ॒भ्रात् । न । सूर्यः॑ । पाज॑स्वन्तः । न । वी॒राः । प॒न॒स्यवः॑ । रि॒शाद॑सः । न । मर्याः॑ । अ॒भिऽद्य॑वः ॥
स्वर रहित मन्त्र
प्र ये दिवः पृथिव्या न बर्हणा त्मना रिरिच्रे अभ्रान्न सूर्य: । पाजस्वन्तो न वीराः पनस्यवो रिशादसो न मर्या अभिद्यवः ॥
स्वर रहित पद पाठप्र । ये । दिवः । पृथिव्याः । न । बर्हणा । त्मना । रिरिच्रे । अभ्रात् । न । सूर्यः । पाजस्वन्तः । न । वीराः । पनस्यवः । रिशादसः । न । मर्याः । अभिऽद्यवः ॥ १०.७७.३
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 77; मन्त्र » 3
अष्टक » 8; अध्याय » 3; वर्ग » 10; मन्त्र » 3
अष्टक » 8; अध्याय » 3; वर्ग » 10; मन्त्र » 3
विषय - सूर्यवत् वीरों के तेजस्विता के कर्त्तव्य।
भावार्थ -
(ये) जो (बर्हणा) अपने महान् सामर्थ्यवान् (त्मना) आत्मा से, (दिवः पृथिव्याः न) आकाश और सूर्य और पृथिवी वा कामनावान् आत्मा और मूल प्रकृति से भी अधिक (रिरिच्रे) महान हैं, अथवा (सूर्यः अभ्रात् न) सूर्य जिस प्रकार मेघ से वृष्टि कराता, जल बरसाता है उसी प्रकार जो विद्वान् (दिवः पृथिव्याः) आकाश वा सूर्य के प्रकाश और पृथिवी से भी (रिरिच्रे) अनेक जल, अन्नादि प्राप्त कराते हैं। वे (पाजस्वन्तो न वीराः) बलवान्, वीर और (पनस्यवः) व्यवहारकुशल, (रिशादसः) दुष्टों को नाश करने वाले, (न) और (मर्याः) शत्रुओं को मारने वाले पुरुष (अभि-द्यवः) सर्वत्र प्रकाशमान होते हैं।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - स्यूमरश्मिर्भार्गवः॥ मरुतो देवता॥ छन्द:– १, ३ निचृत् त्रिष्टुप्। २, ४ त्रिष्टुप्। ६—८ विराट् त्रिष्टुप्। ५ पादनिचृज्जगती। अष्टर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें