English
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 89/ मन्त्र 16
पु॒रूणि॒ हि त्वा॒ सव॑ना॒ जना॑नां॒ ब्रह्मा॑णि॒ मन्द॑न्गृण॒तामृषी॑णाम् । इ॒मामा॒घोष॒न्नव॑सा॒ सहू॑तिं ति॒रो विश्वाँ॒ अर्च॑तो याह्य॒र्वाङ् ॥
स्वर सहित पद पाठपु॒रूणि॑ । हि । त्वा॒ । सव॑ना । जना॑नाम् । ब्रह्मा॑णि । मन्द॑न् । गृ॒ण॒ताम् । ऋषी॑णाम् । इ॒माम् । आ॒ऽघोष॑न् । अव॑सा । सऽहू॑तिम् । ति॒रः । विश्वा॑न् । अर्च॑तः । या॒हि॒ । अ॒र्वाङ् ॥
स्वर रहित मन्त्र
पुरूणि हि त्वा सवना जनानां ब्रह्माणि मन्दन्गृणतामृषीणाम् । इमामाघोषन्नवसा सहूतिं तिरो विश्वाँ अर्चतो याह्यर्वाङ् ॥
स्वर रहित पद पाठपुरूणि । हि । त्वा । सवना । जनानाम् । ब्रह्माणि । मन्दन् । गृणताम् । ऋषीणाम् । इमाम् । आऽघोषन् । अवसा । सऽहूतिम् । तिरः । विश्वान् । अर्चतः । याहि । अर्वाङ् ॥ १०.८९.१६
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 89; मन्त्र » 16
अष्टक » 8; अध्याय » 4; वर्ग » 16; मन्त्र » 6
अष्टक » 8; अध्याय » 4; वर्ग » 16; मन्त्र » 6
विषय - सर्व-स्तुत्य प्रभु।
भावार्थ -
हे प्रभो ! (त्वा) तुझे (जनानां) मनुष्यों के (पुरुणि हि सवनानि) अनेक अनेक उपासना, यज्ञादि और (गृणतां ऋषीणां) स्तुति करने वाले अनेकों मन्त्रार्थ द्वष्टाओं के (पुरूणि ब्रह्माणि) अनेकानेक मन्त्रगण (त्वा मन्दन्) तुझे प्रसन्न करते, तेरी स्तुति करते हैं। वे (इमाम्) इस (स-हूतिम्) एक साथ मिलकर करने योग्य प्रार्थना को भी (अवसा) ज्ञान और प्रेम से (त्वा आघोषन्) तेरी ही स्तुति प्रकट करते हैं। हे प्रभो ! (विश्वान् अर्चतः) अर्चना, उपासना और स्तुति करने वाले समस्त जीवों को (अर्वाङ्) अति समीप, साक्षात् (अवसा) प्रेम, रक्षा, दया, प्रकाश, ज्ञानादि सहित (तिरः याहि) प्राप्त हो।
टिप्पणी -
तिरः सत इति प्राप्त स्येति निरु०॥
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋषि रेणुः॥ देवता—१–४, ६–१८ इन्द्रः। ५ इन्द्रासोमौ॥ छन्द:- १, ४, ६, ७, ११, १२, १५, १८ त्रिष्टुप्। २ आर्ची त्रिष्टुप्। ३, ५, ९, १०, १४, १६, १७ निचृत् त्रिष्टुप्। ८ पादनिचृत् त्रिष्टुप्। १३ आर्ची स्वराट् त्रिष्टुप्॥ अष्टादशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें