ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 89/ मन्त्र 15
श॒त्रू॒यन्तो॑ अ॒भि ये न॑स्तत॒स्रे महि॒ व्राध॑न्त ओग॒णास॑ इन्द्र । अ॒न्धेना॒मित्रा॒स्तम॑सा सचन्तां सुज्यो॒तिषो॑ अ॒क्तव॒स्ताँ अ॒भि ष्यु॑: ॥
स्वर सहित पद पाठश॒त्रु॒ऽयन्तः॑ । अ॒भि । ये । नः॒ । त॒त॒स्रे । महि॑ । व्राध॑न्तः । ओ॒ग॒णासः॑ । इ॒न्द्र॒ । अ॒न्धेन॑ । अ॒मित्राः॑ । तम॑सा । स॒च॒न्ता॒म् । सु॒ऽज्यो॒तिषः॑ । अ॒क्तवः॑ । तान् । अ॒भि । स्यु॒रिति॑ स्युः ॥
स्वर रहित मन्त्र
शत्रूयन्तो अभि ये नस्ततस्रे महि व्राधन्त ओगणास इन्द्र । अन्धेनामित्रास्तमसा सचन्तां सुज्योतिषो अक्तवस्ताँ अभि ष्यु: ॥
स्वर रहित पद पाठशत्रुऽयन्तः । अभि । ये । नः । ततस्रे । महि । व्राधन्तः । ओगणासः । इन्द्र । अन्धेन । अमित्राः । तमसा । सचन्ताम् । सुऽज्योतिषः । अक्तवः । तान् । अभि । स्युरिति स्युः ॥ १०.८९.१५
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 89; मन्त्र » 15
अष्टक » 8; अध्याय » 4; वर्ग » 16; मन्त्र » 5
अष्टक » 8; अध्याय » 4; वर्ग » 16; मन्त्र » 5
विषय - राजा को शत्रु दमन के कार्य आवश्यक।
भावार्थ -
(ये) जो (शत्रूयन्तः) शत्रुओं के समान आचरण करने वाले (ओगणासः) संघ बनाये हुए, (महि व्राधन्तः) हमें बहुत २ पीड़ित करते हुए, (नः अभि ततस्त्रे) सब ओर गिराते हैं, हे (इन्द्र) शत्रुओं के नाश करने हारे ! वे (अमित्राः) स्नेहरहित शत्रुगण, (तमसा अन्धेन) अन्धा कर देने वाले तम, अन्धकार से (सचन्ताम्) युक्त हों, और (तान्) उनको (सु-ज्योतिषः) उत्तम ज्योति वाले, सुप्रकाशित दिन और (अक्तवः) रात्रिगण (अभि स्युः) पराजित करें। अथवा (सु-ज्योतिषः) प्रकाशयुक्त सुज्ञानी और (अक्तवः) स्नेही जन (तानू अभिस्युः) उनको पराजित करें, वे उनके विपरीत हों।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋषि रेणुः॥ देवता—१–४, ६–१८ इन्द्रः। ५ इन्द्रासोमौ॥ छन्द:- १, ४, ६, ७, ११, १२, १५, १८ त्रिष्टुप्। २ आर्ची त्रिष्टुप्। ३, ५, ९, १०, १४, १६, १७ निचृत् त्रिष्टुप्। ८ पादनिचृत् त्रिष्टुप्। १३ आर्ची स्वराट् त्रिष्टुप्॥ अष्टादशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें