English
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 97/ मन्त्र 21
ऋषिः - भिषगाथर्वणः
देवता - औषधीस्तुतिः
छन्दः - विराडनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
याश्चे॒दमु॑पशृ॒ण्वन्ति॒ याश्च॑ दू॒रं परा॑गताः । सर्वा॑: सं॒गत्य॑ वीरुधो॒ऽस्यै सं द॑त्त वी॒र्य॑म् ॥
स्वर सहित पद पाठयाः । च॒ । इ॒दम् । उ॒प॒ऽशृ॒ण्वन्ति॑ । याः । च॒ । दू॒रम् । परा॑ऽगताः । सर्वाः॑ । स॒म्ऽगत्य॑ । वी॒रु॒धः॒ । अ॒स्यै । सम् । द॒त्त॒ । वी॒र्य॑म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
याश्चेदमुपशृण्वन्ति याश्च दूरं परागताः । सर्वा: संगत्य वीरुधोऽस्यै सं दत्त वीर्यम् ॥
स्वर रहित पद पाठयाः । च । इदम् । उपऽशृण्वन्ति । याः । च । दूरम् । पराऽगताः । सर्वाः । सम्ऽगत्य । वीरुधः । अस्यै । सम् । दत्त । वीर्यम् ॥ १०.९७.२१
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 97; मन्त्र » 21
अष्टक » 8; अध्याय » 5; वर्ग » 11; मन्त्र » 6
अष्टक » 8; अध्याय » 5; वर्ग » 11; मन्त्र » 6
विषय - उत्तम ओषधियों के ज्ञान और संग्रह में उद्योग करने का उपदेश।
भावार्थ -
(याः च) जिनको लक्ष्य कर के (इदम्) यह विशेष गुणवचन (उप शृण्वन्ति) शिष्य आदि गुरु जनों से श्रवण करते हैं और (याः च दूरं परागताः) जो दूर २ तक फैली हुई हैं (सर्वाः वीरुधः सं-गत्य) वे सब ओषधियां मिल कर (अस्मै) इस रोग-युक्त काय को (वीर्यं सं दत्त) बल देवें। (२) सैन्य पक्ष में—(याः च इदम् उप शृण्वन्ति) जो अपने नायक का वचन सुनतीं या दूर २ तक फैलती हैं वे (वीरुधः) शत्रु को रोकने वाली इस राजा वा राष्ट्र प्रजा को बल दें।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋषिः—१—२३ भिषगाथर्वणः। देवता—ओषधीस्तुतिः॥ छन्दः –१, २, ४—७, ११, १७ अनुष्टुप्। ३, ९, १२, २२, २३ निचृदनुष्टुप् ॥ ८, १०, १३—१६, १८—२१ विराडनुष्टुप्॥ त्रयोविंशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें