Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 2 के सूक्त 11 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 2/ सूक्त 11/ मन्त्र 19
    ऋषिः - गृत्समदः शौनकः देवता - इन्द्र: छन्दः - पङ्क्तिः स्वरः - पञ्चमः

    सने॑म॒ ये त॑ ऊ॒तिभि॒स्तर॑न्तो॒ विश्वाः॒ स्पृध॒ आर्ये॑ण॒ दस्यू॑न्। अ॒स्मभ्यं॒ तत्त्वा॒ष्ट्रं वि॒श्वरू॑प॒मर॑न्धयः सा॒ख्यस्य॑ त्रि॒ताय॑॥

    स्वर सहित पद पाठ

    सने॑म । ये । ते॒ । ऊ॒तिऽभिः॑ । तर॑न्तः । विश्वाः॑ । स्पृधः॑ । आर्ये॑ण । दस्यू॑न् । अ॒स्मभ्य॑म् । तत् । त्वा॒ष्ट्रम् । वि॒श्वऽरू॑पम् । अर॑न्धयः । सा॒ख्यस्य॑ । त्रि॒ताय॑ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    सनेम ये त ऊतिभिस्तरन्तो विश्वाः स्पृध आर्येण दस्यून्। अस्मभ्यं तत्त्वाष्ट्रं विश्वरूपमरन्धयः साख्यस्य त्रिताय॥

    स्वर रहित पद पाठ

    सनेम। ये। ते। ऊतिऽभिः। तरन्तः। विश्वाः। स्पृधः। आर्येण। दस्यून्। अस्मभ्यम्। तत्। त्वाष्ट्रम्। विश्वऽरूपम्। अरन्धयः। साख्यस्य। त्रिताय॥

    ऋग्वेद - मण्डल » 2; सूक्त » 11; मन्त्र » 19
    अष्टक » 2; अध्याय » 6; वर्ग » 6; मन्त्र » 4

    भावार्थ -
    ( ये ) जो पुरुष ( ते ) तेरे ( ऊतिभिः ) रक्षा आदि साधनों से ( विश्वाः स्पृधः ) समस्त स्पर्धा करने ललकारने वाली शत्रु सेनाओं और ( दस्यून् ) दुष्ट पुरुषों को ( तरन्तः ) पार करते हुए विनाश करते हैं हम उनको ( सनेम ) प्राप्त करें और सूर्य जिस प्रकार ( त्वाष्ट्रं विश्वरूपं ) अपना तेजस्वी प्रकाश प्रकट करता है हे राजन् ! तु ( अस्मभ्यम् ) हमारे उपकार के लिये ( त्रिताय ) तीनों पुरुषार्थों के प्राप्त करनेवाले पुरुष के लिये ( साख्यस्य ) सखिभाव या मित्रता के कारण हमें ( तत् ) वह उत्तम ( त्वाष्ट्रम् विश्वरूपम् ) शिल्पि लोगों से प्राप्त होने योग्य सब प्रकार के रुचिकर रूप ( अरन्धयः ) हमें प्राप्त करा । (२) विद्वान् गुरु पक्ष में—( विश्वाःस्पृधः ) जो समस्त तृष्णाओं और (दस्यून्) दुष्ट नाशकारी भावों को तरते हैं हम उनको प्राप्त करें । वह गुरु या प्रभु हमारे लिये ( त्वाष्ट्रं विश्वरूपं ) उस जगन्निर्माता का ही मन, वचन, कर्म तीनों को वश करनेवाले शिष्य के प्रेम भाव के कारण परमेश्वरीय, सर्व देवमयरूप का उपदेश करें ।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - गृत्समद ऋषि: ॥ इन्द्रो देवता ॥ छन्दः– १, ८, १०, १३, १०, २० पङ्क्तिः। २,९ भुरिक् पङ्क्तिः । ३, ४, ११, १२, १४, १८ निचृत् पङ्क्तिः । ७ विराट् पङ्क्तिः । ५, १६, १७ स्वराड् बृहती भुरिक् बृहती १५ बृहती । २१ त्रिष्टुप ॥ एकविंशर्चं सूक्तम् ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top