ऋग्वेद - मण्डल 2/ सूक्त 33/ मन्त्र 11
ऋषिः - गृत्समदः शौनकः
देवता - रुद्रः
छन्दः - विराट्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
स्तु॒हि श्रु॒तं ग॑र्त॒सदं॒ युवा॑नं मृ॒गं न भी॒ममु॑पह॒त्नुमु॒ग्रम्। मृ॒ळा ज॑रि॒त्रे रु॑द्र॒ स्तवा॑नो॒ऽन्यं ते॑ अ॒स्मन्नि व॑पन्तु॒ सेनाः॑॥
स्वर सहित पद पाठस्तु॒हि । श्रु॒तम् । ग॒र्त॒ऽसद॑म् । युवा॑नम् । मृ॒गम् । न । भी॒मम् । उ॒प॒ऽह॒त्नुम् । उ॒ग्रम् । मृ॒ळ । ज॒रि॒त्रे । रु॒द्र॒ । स्तवा॑नः । अ॒न्यम् । ते॒ । अ॒स्मत् । नि । व॒प॒न्तु॒ । सेनाः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
स्तुहि श्रुतं गर्तसदं युवानं मृगं न भीममुपहत्नुमुग्रम्। मृळा जरित्रे रुद्र स्तवानोऽन्यं ते अस्मन्नि वपन्तु सेनाः॥
स्वर रहित पद पाठस्तुहि। श्रुतम्। गर्तऽसदम्। युवानम्। मृगम्। न। भीमम्। उपऽहत्नुम्। उग्रम्। मृळ। जरित्रे। रुद्र। स्तवानः। अन्यम्। ते। अस्मत्। नि। वपन्तु। सेनाः॥
ऋग्वेद - मण्डल » 2; सूक्त » 33; मन्त्र » 11
अष्टक » 2; अध्याय » 7; वर्ग » 18; मन्त्र » 1
अष्टक » 2; अध्याय » 7; वर्ग » 18; मन्त्र » 1
विषय - रुद्र, दुष्ट-दमनकारी, पितावत् पालक राजा सेनापति और विद्वान् आचार्य, के कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
हे विद्वन् ! तू ( गर्त्तसदं ) रथ पर विराजने वाले ( श्रुतं ) प्रसिद्ध, और ज्ञानवान् ( युवानं ) युवा, बलवान् ( मृगं न भीमं ) सिंह के समान शत्रुओं में भय उत्पन्न करने वाले, ( उग्रम् ) घोर बलवान्, (उपहत्नु) शत्रुनाशक पुरुष की (स्तुहि) स्तुति कर, हे ( रुद्र ) दुष्टों के रुलाने वाले ! तू ( जरित्रे ) स्तुतिशील, विद्वान् पुरुष को सदा ( मृड ) सुखी कर । ( ते सेनाः ) तेरे सैन्य (अन्यं ) दूसरे शत्रु जन को ( अस्मत् ) हम से दूर ही ( निवपन्तु ) छिन्न भिन्न करें ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -
गृत्समद ऋषिः॥ रुद्रो देवता ॥ छन्दः– १, ५, ९, १३, १४, १५ निचृत् त्रिष्टुप् । ३, ५, ६, १०, ११ विराट् त्रिष्टुप् । ४,८ त्रिष्टुप् । २, ७ पङ्क्तिः । १२, भुरिक् पङ्क्तिः ॥ पञ्चदशर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें