ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 29/ मन्त्र 14
ऋषिः - गौरिवीतिः शाक्त्यः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - विराट्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
ए॒ता विश्वा॑ चकृ॒वाँ इ॑न्द्र॒ भूर्यप॑रीतो ज॒नुषा॑ वी॒र्ये॑ण। या चि॒न्नु व॑ज्रिन्कृ॒णवो॑ दधृ॒ष्वान्न ते॑ व॒र्ता तवि॑ष्या अस्ति॒ तस्याः॑ ॥१४॥
स्वर सहित पद पाठए॒ता । विश्वा॑ । च॒कृ॒ऽवान् । इ॒न्द्र॒ । भूरि॑ । अप॑रिऽइतः । ज॒नुषा॑ । वी॒र्ये॑ण । या । चि॒त् । नु । व॒ज्रि॒न् । कृ॒णवः॑ । द॒धृ॒ष्वान् । न । ते॒ । व॒र्ता । तवि॑ष्याः । अ॒स्ति॒ । तस्याः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
एता विश्वा चकृवाँ इन्द्र भूर्यपरीतो जनुषा वीर्येण। या चिन्नु वज्रिन्कृणवो दधृष्वान्न ते वर्ता तविष्या अस्ति तस्याः ॥१४॥
स्वर रहित पद पाठएता। विश्वा। चकृऽवान्। इन्द्र। भूरि। अपरिऽइतः। जनुषा। वीर्येण। या। चित्। नु। वज्रिन्। कृणवः। दधृष्वान्। न। ते। वर्ता। तविष्याः। अस्ति। तस्याः ॥१४॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 29; मन्त्र » 14
अष्टक » 4; अध्याय » 1; वर्ग » 25; मन्त्र » 4
अष्टक » 4; अध्याय » 1; वर्ग » 25; मन्त्र » 4
विषय - missing
भावार्थ -
भा०—हे (इन्द्र) ऐश्वर्यवन् ! तू ( अपरीतः ) विना किसी से सहाय प्राप्त किये, किसी से बिना रुके, ( जनुषा वीर्येण ) जन्मसिद्ध स्वाभाविक, बल वा अधिकार से ( एता विश्वा भूरि ) ये समस्त बहुत से कार्यों को ( चकृवान् ) करता हुआ ( दष्टवान् ) शत्रुओं का घर्षण वा पराजय करता हुआ, ( या चित् नु ) और जिन २ कार्यों को भी तू (कृणवः) करे ( ते अस्याः तविष्याः ) तेरी इस बड़ी शक्ति या बलवती सेना का दूसरा ( दधृष्वान् वर्त्ता च नास्ति ) पराजयकारी और वशकारी भी नहीं है । तू ही सब से मुख्य प्रबल विजेता होकर रह । ( २ ) परमेश्वर जन्म से रहित होकर अपने बल से समस्त विश्वों को बनाता जा रहा है । वह सर्व शक्तिशाली होने से वज्री है । उसकी बड़ी शक्ति का धारक, और वारक दूसरा इस जगत् में नहीं है । वह अद्वितीय है ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - गौरिवीतिः शाक्त्य ऋषिः ॥ १–८, ९–१५ इन्द्रः । ९ इन्द्र उशना वा ॥ देवता ॥ छन्दः–१ भुरिक् पंक्तिः । ८ स्वराट् पंक्तिः । २, ४, ७ त्रिष्टुप, । ३, ५, ६, ९,१०, ११ निचृत् त्रिष्टुप् । १२, १३, १४, १५ विराट् त्रिष्टुप् । पञ्चदशर्चं सूक्तम् ।।
इस भाष्य को एडिट करें