ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 75/ मन्त्र 4
सु॒ष्टुभो॑ वां वृषण्वसू॒ रथे॒ वाणी॒च्याहि॑ता। उ॒त वां॑ ककु॒हो मृ॒गः पृक्षः॑ कृणोति वापु॒षो माध्वी॒ मम॑ श्रुतं॒ हव॑म् ॥४॥
स्वर सहित पद पाठसु॒ऽस्तुभः॑ । वा॒म् । वृ॒ष॒ण्व॒सू॒ इति॑ वृषण्ऽवसू । रथे॑ । वाणी॑ची । आहि॑ता । उ॒त । वा॒म् । क॒कु॒हः । मृ॒गः । पृक्षः॑ । कृ॒णो॒ति॒ । वा॒पु॒षः । माध्वी॒ इति॑ । मम॑ । श्रुत॑म् । हव॑म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
सुष्टुभो वां वृषण्वसू रथे वाणीच्याहिता। उत वां ककुहो मृगः पृक्षः कृणोति वापुषो माध्वी मम श्रुतं हवम् ॥४॥
स्वर रहित पद पाठसुऽस्तुभः। वाम्। वृषण्वसू इति वृषण्ऽवसू। रथे। वाणीची। आऽहिता। उत। वाम्। ककुहः। मृगः। पृक्षः। कृणोति। वापुषः। माध्वी इति। मम। श्रुतम्। हवम् ॥४॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 75; मन्त्र » 4
अष्टक » 4; अध्याय » 4; वर्ग » 15; मन्त्र » 4
अष्टक » 4; अध्याय » 4; वर्ग » 15; मन्त्र » 4
विषय - दो अश्वी । विद्वान् जितेन्द्रिय स्त्री पुरुषों के कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
भा०-हे (वृषण्वसू ) मेघवत् ज्ञान वर्षण करने वाले आचार्य के अधीन व्रत पालनार्थ अन्तेवासी होकर रहने वाले स्त्री पुरुषो ! (सु-स्तुभः ) उत्तम उपदेष्टा की ( वाणीची ) वाणी ( वां रथे ) आप दोनों के रमणीय आत्मा में ( आ-हिता ) अच्छी प्रकार धारण की जावे । ( उत ) और ( ककुहः ) महान् ( मृगः ) आत्मा, आचरणादि का शोधन करने वाला गुरु (वापुषः) शरीर देने वाले पिता के समान ( वां ) आप दोनों का (पृक्षः) सम्पर्क जोड़ने वाले अन्नवत् ज्ञान का ( कृणोति ) उपदेश करता है । हे आप दोनों (माध्वी ) मधु, अन्नवत् ज्ञान संग्रही होकर ( मम हवं श्रुतम् ) मेरा वचनोपदेश श्रवण करो ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अवस्युरात्रेय ऋषि: ।। अश्विनौ देवते ॥ छन्द: – १, ३ पंक्ति: । २, ४, ६, ७, ८ निचृत्पंक्तिः । ५ स्वराट् पंक्तिः । ९ विराट् पंक्तिः ।। नवर्चं सुक्तम् ।।
इस भाष्य को एडिट करें