Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 6 के सूक्त 15 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 15/ मन्त्र 19
    ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः देवता - अग्निः छन्दः - त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः

    व॒यमु॑ त्वा गृहपते जनाना॒मग्ने॒ अक॑र्म स॒मिधा॑ बृ॒हन्त॑म्। अ॒स्थू॒रि नो॒ गार्ह॑पत्यानि सन्तु ति॒ग्मेन॑ न॒स्तेज॑सा॒ सं शि॑शाधि ॥१९॥

    स्वर सहित पद पाठ

    व॒यम् । ऊँ॒ इति॑ । त्वा॒ । गृ॒ह॒ऽप॒ते॒ । ज॒ना॒ना॒म् । अग्ने॑ । अक॑र्म । स॒म्ऽइधा॑ । बृ॒हन्त॑म् । अ॒स्थू॒रि । नः॒ । गार्ह॑पत्यानि । स॒न्तु॒ । ति॒ग्मेन॑ । नः॒ । तेज॑सा । सम् । सि॒शा॒धि॒ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    वयमु त्वा गृहपते जनानामग्ने अकर्म समिधा बृहन्तम्। अस्थूरि नो गार्हपत्यानि सन्तु तिग्मेन नस्तेजसा सं शिशाधि ॥१९॥

    स्वर रहित पद पाठ

    वयम्। ऊँ इति। त्वा। गृहऽपते। जनानाम्। अग्ने। अकर्म। सम्ऽइधा। बृहन्तम्। अस्थूरि। नः। गार्हपत्यानि। सन्तु। तिग्मेन। नः। तेजसा। सम्। शिशाधि ॥१९॥

    ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 15; मन्त्र » 19
    अष्टक » 4; अध्याय » 5; वर्ग » 20; मन्त्र » 4

    भावार्थ -
    (समिधा बृहन्तम् ) जिस प्रकार लोग अग्नि को समिधा द्वारा बढ़ाते हैं उसी प्रकार हे ( गृहपते ) गृह के उपासक ! हे (अग्ने) अग्निवत् तेजस्विन्, नायक ! अंग या देह के नेता आत्मा के तुल्य ! (वयम् उ ) हम अवश्य ( त्वा ) तुझको ( जनानाम् ) सब मनुष्यों के हितार्थ (सम्-इधा) सम्यक् समर्थ तेज और ज्ञान से ( बृहन्तम् अकर्म्म ) वृद्धिशील, महान् बनावें । जिससे ( नः ) हमारे ( गार्हपत्यानि ) गृहपति के समस्त कार्य, ( अस्थूरि ) निर्विघ्न ( सन्तु ) हों । और तू ( तिग्मेन तेजसा ) तीक्ष्ण प्रकाश से अग्निवत् ही तीक्ष्ण प्रभाव से ( नः ) हमें ( सं शिशाधि ) सन्मार्ग में अच्छी प्रकार शासन कर ॥ इति विंशो वर्गः । इति षष्ठे मण्डले प्रथमोऽनुवाकः ॥

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजो बार्हस्पत्यो वीतहव्यो वा ऋषिः ॥ अग्निर्देवता ॥ छन्दः–१, २, ५ निचृज्जगती । ३ निचृदतिजगती । ७ जगती । ८ विराङ्जगती । ४, १४ भुरिक् त्रिष्टुप् । ९, १०, ११, १६, १९ त्रिष्टुप् । १३ विराट् त्रिष्टुप् । ६ निचृदतिशक्करी । १२ पंक्ति: । १५ ब्राह्मी बृहती । १७ विराडनुष्टुप् । १८ स्वराडनुष्टुप् ।। अष्टादशर्चं सूक्तम्॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top