ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 23/ मन्त्र 9
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
तं वः॑ सखायः॒ सं यथा॑ सु॒तेषु॒ सोमे॑भिरीं पृणता भो॒जमिन्द्र॑म्। कु॒वित्तस्मा॒ अस॑ति नो॒ भरा॑य॒ न सुष्वि॒मिन्द्रोऽव॑से मृधाति ॥९॥
स्वर सहित पद पाठतम् । वः॒ । स॒खा॒यः॒ । सम् । यथा॑ । सु॒तेषु॑ । सोमे॑भिः । ई॒म् । पृ॒ण॒त॒ । भो॒जम् । इन्द्र॑म् । कु॒वित् । तस्मै॑ । अस॑ति । नः॒ । भरा॑य । न । सुस्वि॑म् । इन्द्रः॑ । अव॑से । मृ॒धा॒ति॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
तं वः सखायः सं यथा सुतेषु सोमेभिरीं पृणता भोजमिन्द्रम्। कुवित्तस्मा असति नो भराय न सुष्विमिन्द्रोऽवसे मृधाति ॥९॥
स्वर रहित पद पाठतम्। वः। सखायः। सम्। यथा। सुतेषु। सोमेभिः। ईम्। पृणत। भोजम्। इन्द्रम्। कुवित्। तस्मै। असति। नः। भराय। न। सुस्विम्। इन्द्रः। अवसे। मृधाति ॥९॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 23; मन्त्र » 9
अष्टक » 4; अध्याय » 6; वर्ग » 16; मन्त्र » 4
अष्टक » 4; अध्याय » 6; वर्ग » 16; मन्त्र » 4
विषय - सभा सदस्यों द्वारा राजा का अभिषेक ।
भावार्थ -
हे ( सखायः ) मित्रजनो ! सभा आदि स्थलों पर एक समान ख्याति वालो ! आप लोग ( वः ) अपने ( सुतेषु ) ऐश्वर्यों और उत्पादित अन्नों के आधार पर ( सोमेभिः ) अन्न आदि ऐश्वर्यवर्धक पदार्थो और उत्तम पुरुषों द्वारा ( भोजम् ) अन्नों द्वारा भोक्ता पुरुष के समान इस राष्ट्रभोक्ता और पालक ( इन्द्रम् ) शत्रुहन्ता, और सम्यक् द्रष्टा पुरुष को ( ईम् ) जल से ( सं पृणत ) अच्छी प्रकार अभिषिक्त, और पूर्ण ऐश्वर्यवान् करो । ( यथा ) जिससे (तस्मै ) उसको ( नः भराय ) हमारे पालन पोषण के लिये ( कुवित् ) बहुत साधन तथा अन्न धनादि सम्पदा (असति ) हो । ( सु-स्विम् ) उत्तम रीति से अन्न, और ऐश्वर्य को उत्पन्न करने वाले राष्ट्र को ( इन्द्रः ) वह ऐश्वर्यवान् राजा ( अवसे ) रक्षा करने के लिये ( न मृधाति ) उनका नाश नहीं करे ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजो बार्हस्पत्य ऋषि: ।। इन्द्रो देवता ॥ छन्द्रः – १, ३, ८,९ निचृत्त्रिष्टुप् । ५,६,१० त्रिष्टुप् । ७ विराट् त्रिष्टुप् । २, ४ स्वराट् पंक्ति: ॥ दशर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें