ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 27/ मन्त्र 8
द्व॒याँ अ॑ग्ने र॒थिनो॑ विंश॒तिं गा व॒धूम॑न्तो म॒घवा॒ मह्यं॑ स॒म्राट्। अ॒भ्या॒व॒र्ती चा॑यमा॒नो द॑दाति दू॒णाशे॒यं दक्षि॑णा पार्थ॒वाना॑म् ॥८॥
स्वर सहित पद पाठद्व॒यान् । अ॒ग्ने॒ । र॒थिनः॑ । विं॒श॒तिम् । गाः । व॒धूऽम॑तः । म॒घऽवा॑ । मह्य॑म् । स॒म्ऽराट् । अ॒भि॒ऽआ॒व॒र्ती । चा॒य॒मा॒नः । द॒दा॒ति॒ । दुः॒ऽनाशा॑ । इ॒यम् । दक्षि॑णा । पा॒र्थ॒वाना॑म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
द्वयाँ अग्ने रथिनो विंशतिं गा वधूमन्तो मघवा मह्यं सम्राट्। अभ्यावर्ती चायमानो ददाति दूणाशेयं दक्षिणा पार्थवानाम् ॥८॥
स्वर रहित पद पाठद्वयान्। अग्ने। रथिनः। विंशतिम्। गाः। वधूऽमन्तः। मघऽवा। मह्यम्। सम्ऽराट्। अभिऽआवर्ती। चायमानः। ददाति। दुःऽनाशा। इयम्। दक्षिणा। पार्थवानाम् ॥८॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 27; मन्त्र » 8
अष्टक » 4; अध्याय » 6; वर्ग » 24; मन्त्र » 3
अष्टक » 4; अध्याय » 6; वर्ग » 24; मन्त्र » 3
विषय - राजसभा के २० सदस्यों का विधान ।
भावार्थ -
हे ( अग्ने ) अग्नि के समान तेजस्विन् ! (सम्राट् ) सर्वोपरि तेजस्वी पुरुष, ( अभ्यावर्त्ती ) शत्रु के प्रति सन्मुख आकर लड़ने वाला ( चायमानः ) पूजा सत्कार प्राप्त करता हुआ ( द्वयान् रथिनः ) दोनों प्रकार के रथ वाले, ( वधूमतः ) या रथ को अच्छी प्रकार उठाने में समर्थ (विंशतिं गाः) बीस बैलों, वा वेगवान् अश्वों के समान उत्तम कुशल धुरन्धर पुरुषों को ( मघवा ) ऐश्वर्यवान् राजा ( मह्यं ददाति ) मुझ प्रजा के हितार्थ प्रदान करे । (पार्थवान् ) बड़े भारी राष्ट्र के स्वामी राजाओं की ( इयं दक्षिणा ) यह बलवती सेना, या शक्ति ( दूनाशा ) कभी नाश को प्राप्त नहीं हो । बड़ा राजा प्रजा में शासन भार को उठाने के लिये २० प्रधान पुरुष नियत करे। यह बीस धुरन्धरों की राजसभा ‘दक्षिणा’ नाम की है । वह बड़ी प्रबल हो । इति चतुर्विंशो वर्गः॥
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजा बार्हस्पत्य ऋषिः ॥ १ - ७ इन्द्रः । ८ अभ्यावर्तिनश्चायमानस्य दानस्तुतिर्देवता ।। छन्दः—१, २ स्वराट् पंक्ति: । ३, ४ निचृत्त्रिष्टुप् । ५, ७, ८ त्रिष्टुप् । ६ ब्राह्मी उष्णिक् ।।
इस भाष्य को एडिट करें