English
ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 41/ मन्त्र 3
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
ए॒ष द्र॒प्सो वृ॑ष॒भो वि॒श्वरू॑प॒ इन्द्रा॑य॒ वृष्णे॒ सम॑कारि॒ सोमः॑। ए॒तं पि॑ब हरिवः स्थातरुग्र॒ यस्येशि॑षे प्र॒दिवि॒ यस्ते॒ अन्न॑म् ॥३॥
स्वर सहित पद पाठए॒षः । द्र॒प्सः । वृ॒ष॒भः । वि॒श्वऽरू॑पः । इन्द्रा॑य । वृष्णे॑ । सम् । अ॒का॒रि॒ । सोमः॑ । ए॒तम् । पि॒ब॒ । ह॒रि॒ऽवः॒ । स्था॒तः॒ । उ॒ग्र॒ । यस्य॑ । ईशि॑षे । प्र॒ऽदिवि॑ । यः । ते॒ । अन्न॑म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
एष द्रप्सो वृषभो विश्वरूप इन्द्राय वृष्णे समकारि सोमः। एतं पिब हरिवः स्थातरुग्र यस्येशिषे प्रदिवि यस्ते अन्नम् ॥३॥
स्वर रहित पद पाठएषः। द्रप्सः। वृषभः। विश्वऽरूपः। इन्द्राय। वृष्णे। सम्। अकारि। सोमः। एतम्। पिब। हरिऽवः। स्थातः। उग्र। यस्य। ईशिषे। प्रऽदिवि। यः। ते। अन्नम् ॥३॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 41; मन्त्र » 3
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 13; मन्त्र » 3
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 13; मन्त्र » 3
विषय - इन्द्र,स्वामी को उसके कर्त्तव्यों का उपदेश ।
भावार्थ -
हे ( हरिवः ) मनुष्यों के स्वामिन् ! हे (स्थातः ) स्थिर रहने वाले ! तू ( यस्य ईशिषे ) जिसका तू स्वामी होता है और ( यः ते अन्नम् ) जो तेरा भोग्य अन्न है ( एषः ) वह (द्रप्सः ) सबको लुभाने वाला, वा ( वृषभः) उत्तम सुखों को वर्षण करने वाला, ( सोमः ) ऐश्वर्य अथवा (द्रप्सः ) द्रुत गति से जाने वाला, ( वृषभः) बलवान् ( विश्वरूपः ) नाना प्रजाजनों से युक्त, ( सोमः ) उत्पन्न पुत्रवत् प्रिय, राष्ट्र ( इन्द्राय ) ऐश्वर्यवान् ( वृष्णे ) बलवान् तेरे लिये ही ( सम् अकारि ) अच्छी प्रकार अन्नवत् संस्कार किया जावे, हे ( उग्र ) बलशालिन् ! तू ( एतं पिब ) उसका पालन और उपभोग कर ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजो बार्हस्पत्य ऋषिः ।। इन्द्रो देवता ।। छन्दः - १ विराट् त्रिष्टुप् । २, ३, ४ त्रिष्टुप् । ५ भुरिक् पंक्ति: ।। पञ्चर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें