ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 46/ मन्त्र 12
ऋषिः - शंयुर्बार्हस्पत्यः
देवता - इन्द्रः प्रगाथो वा
छन्दः - विराड्पङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
यत्र॒ शूरा॑सस्त॒न्वो॑ वितन्व॒ते प्रि॒या शर्म॑ पितॄ॒णाम्। अध॑ स्मा यच्छ त॒न्वे॒३॒॑ तने॑ च छ॒र्दिर॒चित्तं॑ या॒वय॒ द्वेषः॑ ॥१२॥
स्वर सहित पद पाठयत्र॑ । शूरा॑सः । त॒न्वः॑ । वि॒ऽत॒न्व॒ते । प्रि॒या । शर्म॑ । पि॒तॄ॒णाम् । अध॑ । स्म॒ । य॒च्छ॒ । त॒न्वे॑ । तने॑ । च॒ । छ॒र्धिः । अ॒चित्त॑म् । य॒वय॑ । द्वेषः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यत्र शूरासस्तन्वो वितन्वते प्रिया शर्म पितॄणाम्। अध स्मा यच्छ तन्वे३ तने च छर्दिरचित्तं यावय द्वेषः ॥१२॥
स्वर रहित पद पाठयत्र। शूरासः। तन्वः। विऽतन्वते। प्रिया। शर्म। पितॄणाम्। अध। स्म। यच्छ। तन्वे। तने। च। छर्धिः। अचित्तम्। यवय। द्वेषः ॥१२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 46; मन्त्र » 12
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 29; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 7; वर्ग » 29; मन्त्र » 2
विषय - युद्ध समय में उसके कर्त्तव्य, प्रजा रक्षण ।
भावार्थ -
( यत्र ) जहां (शूरासः ) शूरवीर पुरुष ( पितॄणाम् ) अपने पालक माता पिता और गुरुओं के ( तन्वः ) शरीर के सुख के ( प्रिया शर्म ) प्रिय गृहादि सुखकारक पदार्थों का ( वि तन्वते ) विस्तार करते हैं ऐसे राष्ट्र में हे राजन् ! विद्वन् ! ( अध स्म) आप भी हमारे (तन्वे तने) शरीर और पुत्र आदि विस्तृत कुल के निमित्त (छर्दि: यच्छ ) उत्तम गृह प्रदान कर । और (अचित्तं द्वेषः यवय ) चित्त रहित, निर्दयता युक्त वा अज्ञान से युक्त द्वेष को दूर करो ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - शंयुर्बार्हस्पत्य ऋषिः ॥ इन्द्रः प्रगाथं वा देवता । छन्दः - १ निचृदनुष्टुप् । ५,७ स्वराडनुष्टुप् । २ स्वराड् बृहती । ३,४ भुरिग् बृहती । ८, ९ विराड् बृहती । ११ निचृद् बृहती । १३ बृहती । ६ ब्राह्मी गायत्री । १० पंक्ति: । १२,१४ विराट् पंक्ति: ।। चतुर्दशर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें