English
ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 7/ मन्त्र 2
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - वैश्वानरः
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
नाभिं॑ य॒ज्ञानां॒ सद॑नं रयी॒णां म॒हामा॑हा॒वम॒भि सं न॑वन्त। वै॒श्वा॒न॒रं र॒थ्य॑मध्व॒राणां॑ य॒ज्ञस्य॑ के॒तुं ज॑नयन्त दे॒वाः ॥२॥
स्वर सहित पद पाठनाभि॑म् । य॒ज्ञाना॑म् । सद॑नम् । र॒यी॒णाम् । म॒हाम् । आ॒ऽहा॒वम् । अ॒भि । सम् । न॒व॒न्त॒ । वै॒श्वा॒न॒रम् । र॒थ्य॑म् । अ॒ध्व॒राणा॑म् । य॒ज्ञस्य॑ । के॒तुम् । ज॒न॒य॒न्त॒ । दे॒वाः ॥
स्वर रहित मन्त्र
नाभिं यज्ञानां सदनं रयीणां महामाहावमभि सं नवन्त। वैश्वानरं रथ्यमध्वराणां यज्ञस्य केतुं जनयन्त देवाः ॥२॥
स्वर रहित पद पाठनाभिम्। यज्ञानाम्। सदनम्। रयीणाम्। महाम्। आऽहावम्। अभि। सम्। नवन्त। वैश्वानरम्। रथ्यम्। अध्वराणाम्। यज्ञस्य। केतुम्। जनयन्त। देवाः ॥२॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 7; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 5; वर्ग » 9; मन्त्र » 2
अष्टक » 4; अध्याय » 5; वर्ग » 9; मन्त्र » 2
विषय - वैश्वानर । तेजस्वी व अग्नि, सूर्यवत् नायक का स्थापन । उसके कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
( देवाः ) विद्वान् लोग ( वैश्वानरम् ) समस्त मनुष्यों के हितकारी ( यज्ञानां नाभिं ) सब प्रकार के लेन देन और परस्पर के मेल जोल आदि के नाभिवत् मुख्य केन्द्र, ( रयीणां सदनम् ) सब ऐश्वर्यों के आश्रय, (महाम् ) बड़े २ लोगों से ( आहावम् ) स्पर्धा करने वाले, वा बड़ों २ को आदर से बुलाने में समर्थ या सबको अन्नादि देने हारे गृहवत् आश्रय पुरुष को प्राप्त कर उसके समक्ष ( अभि सं नवन्त ) आदर से झुकते हैं। (अध्वराणां रथ्यम् ) यज्ञों वा संग्रामों के बीच महारथी और ( यज्ञस्य ) यज्ञ, दान, संगति आदि के ( केतुम् ) ज्ञापक, ध्वजा के तुल्य सर्वसाक्षी, पुरुष को ही ( देवाः ) विद्वान् लोग ( आ जनयन्त ) सर्वत्र प्रसिद्ध करें ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजो बार्हस्पत्य ऋषिः ॥ वैश्वानरो देवता ॥ छन्दः – १ त्रिष्टुप् । २ निचृत्त्रिष्टुप् । ७ स्वराट्त्रिष्टुप् । ३ निचृत्पंक्ति: । ४ स्वराट् पंक्तिः । ५ पंक्तिः । ६ जगती ॥
इस भाष्य को एडिट करें