Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 7 के सूक्त 22 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 22/ मन्त्र 1
    ऋषिः - वसिष्ठः देवता - इन्द्र: छन्दः - भुरिगुष्णिक् स्वरः - ऋषभः

    पिबा॒ सोम॑मिन्द्र॒ मन्द॑तु त्वा॒ यं ते॑ सु॒षाव॑ हर्य॒श्वाद्रिः॑। सो॒तुर्बा॒हुभ्यां॒ सुय॑तो॒ नार्वा॑ ॥१॥

    स्वर सहित पद पाठ

    पिब॑ । सोम॑म् । इ॒न्द्र॒ । मन्द॑तु । त्वा॒ । यम् । ते॒ । सु॒साव॑ । ह॒रि॒ऽअ॒श्व॒ । अद्रिः॑ । सो॒तुः । बा॒हुऽभ्या॑म् । सुऽय॑तः । न । अर्वा॑ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    पिबा सोममिन्द्र मन्दतु त्वा यं ते सुषाव हर्यश्वाद्रिः। सोतुर्बाहुभ्यां सुयतो नार्वा ॥१॥

    स्वर रहित पद पाठ

    पिब। सोमम्। इन्द्र। मन्दतु। त्वा। यम्। ते। सुसाव। हरिऽअश्व। अद्रिः। सोतुः। बाहुऽभ्याम्। सुऽयतः। न। अर्वा ॥१॥

    ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 22; मन्त्र » 1
    अष्टक » 5; अध्याय » 3; वर्ग » 5; मन्त्र » 1

    भावार्थ -
    जिस प्रकार (अद्रिः ) मेघ, जिस अन्न को उत्पन्न करता है उसको सूर्य अपनी किरणों से पान करता है उसी प्रकार (अद्रिः ) मेघवत् शस्त्रवर्षी और शत्रु द्वारा दीर्ण, खण्डित, या छिन्न भिन्न न होने वाले, दृढ़, हे ( हर्यश्व ) उत्तम सैन्य के स्वामिन् वा उत्तम मनुष्यों को अश्वों के समान अपने राष्ट्र-रथ में लगाने हारे सुव्यवस्थित सैन्य बल ! ( यं ) जिस ( सोमम् ) अन्नवत् उपभोग्य ऐश्वर्य को ( ते ) तेरे लिये ( अद्रिः ) मेघ व मेघवत् उदार शस्त्र बल ( सुषाव ) उत्पन्न करता है तू उसको (सोमम् ) अन्न रस और ओषधि रस के समान (पिब) उपभोग कर । वह तुझे बल दे और तेरे लिये शक्तिकारक हो। वह (त्वा मन्दतु) तुझे हर्षित करे । और ( सोतुः बाहुभ्यां सुयतः ) सञ्चालक सारथि के बाहुओं से उत्तम प्रकार से नियन्त्रित (अर्वा न ) अश्व के समान तू भी (सोतुः) उत्तम मार्ग में सञ्चालन करने वाले पुरुष के ( बाहुभ्यां ) कुमार्ग से रोकने वाले ज्ञान और कर्मरूप बाहुओं से ( सु-यतः ) उत्तम रूप से नियन्त्रित होकर तू ( सोमम् पिब ) इस राष्ट्ररूप ऐश्वर्य का पुत्र वा शिष्यवत् पालन कर।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वसिष्ठ ऋषि: । इन्द्रो देवता ।। छन्दः – भुरिगुष्णिक् । २, ७ निचृद्नुष्टुप् । ६ भुरिगनुष्टुप् । ५ अनुष्टुप् । ६, ८ विराडनुष्टुप् । ४ आर्ची पंक्तिः । ९ विराट् त्रिष्टुप् ।। नवर्चं सूक्तम्

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top