ऋग्वेद - मण्डल 7/ सूक्त 97/ मन्त्र 1
य॒ज्ञे दि॒वो नृ॒षद॑ने पृथि॒व्या नरो॒ यत्र॑ देव॒यवो॒ मद॑न्ति । इन्द्रा॑य॒ यत्र॒ सव॑नानि सु॒न्वे गम॒न्मदा॑य प्रथ॒मं वय॑श्च ॥
स्वर सहित पद पाठय॒ज्ञे । दि॒वः । नृ॒ऽसद॑ने । पृ॒थि॒व्याः । नरः॑ । यत्र॑ । दे॒व॒ऽयवः॑ । मद॑न्ति । इन्द्रा॑य । यत्र॑ । सव॑नानि । सु॒न्वे । गम॑त् । मदा॑य । प्र॒थ॒मम् । वयः॑ । च॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
यज्ञे दिवो नृषदने पृथिव्या नरो यत्र देवयवो मदन्ति । इन्द्राय यत्र सवनानि सुन्वे गमन्मदाय प्रथमं वयश्च ॥
स्वर रहित पद पाठयज्ञे । दिवः । नृऽसदने । पृथिव्याः । नरः । यत्र । देवऽयवः । मदन्ति । इन्द्राय । यत्र । सवनानि । सुन्वे । गमत् । मदाय । प्रथमम् । वयः । च ॥ ७.९७.१
ऋग्वेद - मण्डल » 7; सूक्त » 97; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 6; वर्ग » 21; मन्त्र » 1
अष्टक » 5; अध्याय » 6; वर्ग » 21; मन्त्र » 1
विषय - प्रभु की उपासना ।
भावार्थ -
परमेश्वर इन्द्र ! ( यत्र ) जिस ( यज्ञे ) सर्वोपास्य, सर्वप्रद प्रभु परमेश्वर के आश्रय ( देवयवः ) दिव्य शक्तियों की कामना करने, वा देव, उपास्य, वा सर्व सुखदाता के भक्ति करने वाले प्रभुप्रेमी जन ( दिवः पृथिव्याः ) आकाश और भूमिपर के ( नृ-सदने ) मनुष्यों के रहने के प्रत्येक स्थान में ( मदन्ति ) हर्ष आनन्द लाभ करते हैं । ( च ) और ( वयः ) तेजस्वी ज्ञानी पुरुष ( मदाय ) मोक्षानन्द प्राप्त करने के लिये ही ( यत्र ) जिस प्रभु के आश्रय में स्थिर होकर ( प्रथमं गमन् ) सर्वश्रेष्ठ पद को प्राप्त होते हैं उस ( इन्द्राय ) परमैश्वर्यवान् प्रभु के लिये ही मैं ( सवनानि ) समस्त उपासनाएं ( सुन्वे ) करूं।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वसिष्ठ ऋषिः॥ १ इन्द्रः। २,४—८ बृहस्पतिः। ३,९ इन्द्राब्रह्मणस्पती। १० इन्द्राबृहस्पती देवते। छन्दः—१ आर्षी त्रिष्टुप्। २, ४, ७ विराट् त्रिष्टुप्। ३, ५, ६, ८, ९, १० निचृत् त्रिष्टुप्॥ दशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें