ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 31/ मन्त्र 1
ऋषिः - मनुर्वैवस्वतः
देवता - ईज्यास्तवो यजमानप्रशंसा च
छन्दः - गायत्री
स्वरः - षड्जः
यो यजा॑ति॒ यजा॑त॒ इत्सु॒नव॑च्च॒ पचा॑ति च । ब्र॒ह्मेदिन्द्र॑स्य चाकनत् ॥
स्वर सहित पद पाठयः । यजा॑ति । यजा॑ते । इत् । सु॒नव॑त् । च॒ । पचा॑ति । च॒ । ब्र॒ह्मा । इत् । इन्द्र॑स्य । चा॒क॒न॒त् ॥
स्वर रहित मन्त्र
यो यजाति यजात इत्सुनवच्च पचाति च । ब्रह्मेदिन्द्रस्य चाकनत् ॥
स्वर रहित पद पाठयः । यजाति । यजाते । इत् । सुनवत् । च । पचाति । च । ब्रह्मा । इत् । इन्द्रस्य । चाकनत् ॥ ८.३१.१
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 31; मन्त्र » 1
अष्टक » 6; अध्याय » 2; वर्ग » 38; मन्त्र » 1
अष्टक » 6; अध्याय » 2; वर्ग » 38; मन्त्र » 1
विषय - यज्ञ और यजमान की प्रशंसा। उस के कर्त्तव्य।
भावार्थ -
( यः ) जो ( यजाति ) यज्ञ करता, दान देता, ईश्वरोपासना करता है ( यजाते इत् ) दान देता और पूजा ही करता चला जाता है, ( सुनवत् ) सोमरस का सम्पादन कर, उत्तम ऐश्वर्य लाभ करता, और ( पचाति च ) पाक यज्ञ करता, वा अपने आपको ज्ञानाग्नि, तप आदि में परिपक्व करता है। वह ( इन्द्रस्य ब्रह्म ) उस ऐश्वर्यवान् प्रभु के महान् गुण-वचनों, वेद-वचनों को ( चाकनत् ) सदा चाहता है।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - मनुर्वैवस्वत ऋषिः॥ १—४ इज्यास्तवो यजमानप्रशंसा च। ५—९ दम्पती। १०—१८ दम्पत्योराशिषो देवताः॥ छन्दः—१, ३, ५, ७, १२ गायत्री। २, ४, ६, ८ निचृद् गायत्री। ११, १३ विराड् गायत्री। १० पादनिचृद् गायत्री। ९ अनुष्टुप्। १४ विराडनुष्टुप्। १५—१७ विराट् पंक्तिः। १८ आर्ची भुरिक् पंक्तिः॥
इस भाष्य को एडिट करें