ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 6/ मन्त्र 5
ओज॒स्तद॑स्य तित्विष उ॒भे यत्स॒मव॑र्तयत् । इन्द्र॒श्चर्मे॑व॒ रोद॑सी ॥
स्वर सहित पद पाठओजः॒ । तत् । अ॒स्य॒ । ति॒त्वि॒षे॒ । उ॒भे इति॑ । यत् । स॒म्ऽअव॑र्तयत् । इन्द्रः॑ । चर्म॑ऽइव । रोद॑सी॒ इति॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
ओजस्तदस्य तित्विष उभे यत्समवर्तयत् । इन्द्रश्चर्मेव रोदसी ॥
स्वर रहित पद पाठओजः । तत् । अस्य । तित्विषे । उभे इति । यत् । सम्ऽअवर्तयत् । इन्द्रः । चर्मऽइव । रोदसी इति ॥ ८.६.५
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 6; मन्त्र » 5
अष्टक » 5; अध्याय » 8; वर्ग » 9; मन्त्र » 5
अष्टक » 5; अध्याय » 8; वर्ग » 9; मन्त्र » 5
विषय - वीर पुरुषवत् ईश्वर का अद्भुत कर्म ।
भावार्थ -
( इन्द्रः चर्म इव ) जिस प्रकार शत्रुहन्ता वीर पुरुष रक्षा साधन ढाल और शत्रुच्छेदन के साधन खड्ग को ( सम अवर्त्तयत् ) अच्छी प्रकार चलाता है तब ( अस्य ओजः तित्विषे ) उसका पराक्रम खूब चमकता है, उसी प्रकार ( यत् ) जब ( इन्द्रः ) परमेश्वर्यवान् प्रभु ( चर्म इव ) खड्ग ढाल के समान ही ( रोदसी उभे सम् अवर्त्तयत् ) प्रजा और शासक वर्ग दोनों को एक साथ संचालित करता है ( तत् ) तभी ( अस्य ) उस प्रभु का ( ओजः तित्विषे ) पराक्रम, बल, तेज अधिक चमकता, प्रत्यक्ष सूर्य के प्रकाशवत् दृष्टिगोचर होता है । इति नवमो वर्गः ॥
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वत्सः काण्व ऋषिः ॥ १—४५ इन्द्रः। ४६—४८ तिरिन्दिरस्य पारशव्यस्य दानस्तुतिर्देवताः॥ छन्दः—१—१३, १५—१७, १९, २५—२७, २९, ३०, ३२, ३५, ३८, ४२ गायत्री। १४, १८, २३, ३३, ३४, ३६, ३७, ३९—४१, ४३, ४५, ४८ निचृद् गायत्री। २० आर्ची स्वराड् गायत्री। २४, ४७ पादनिचृद् गायत्री। २१, २२, २८, ३१, ४४, ४६ आर्षी विराड् गायत्री ॥
इस भाष्य को एडिट करें