Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 4 के सूक्त 16 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 4/ सूक्त 16/ मन्त्र 1
    ऋषिः - वामदेवो गौतमः देवता - इन्द्र: छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः

    आ स॒त्यो या॑तु म॒घवाँ॑ ऋजी॒षी द्रव॑न्त्वस्य॒ हर॑य॒ उप॑ नः। तस्मा॒ इदन्धः॑ सुषुमा सु॒दक्ष॑मि॒हाभि॑पि॒त्वं क॑रते गृणा॒नः ॥१॥

    स्वर सहित पद पाठ

    आ । स॒त्यः । या॒तु॒ । म॒घऽवा॑न् । ऋ॒जी॒षी । द्रव॑न्तु । अ॒स्य॒ । हर॑यः । उप॑ । नः॒ । तस्मै॑ । इत् । अन्धः॑ । सु॒सु॒म॒ । सु॒ऽदक्ष॑म् । इ॒ह । अ॒भि॒ऽपि॒त्वम् । क॒र॒ते॒ । गृ॒णा॒नः ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    आ सत्यो यातु मघवाँ ऋजीषी द्रवन्त्वस्य हरय उप नः। तस्मा इदन्धः सुषुमा सुदक्षमिहाभिपित्वं करते गृणानः ॥१॥

    स्वर रहित पद पाठ

    आ। सत्यः। यातु। मघऽवान्। ऋजीषी। द्रवन्तु। अस्य। हरयः। उप। नः। तस्मै। इत्। अन्धः। सुसुम। सुऽदक्षम्। इह। अभिऽपित्वम्। करते। गृणानः ॥१॥

    ऋग्वेद - मण्डल » 4; सूक्त » 16; मन्त्र » 1
    अष्टक » 3; अध्याय » 5; वर्ग » 17; मन्त्र » 1

    भावार्थ -
    (ऋजीषी) ऋजु सरल धर्म के मार्ग से स्वयं जाने और प्रजावर्ग वा सैन्यवर्ग को चलाने वाला (सत्यः) सज्जनों में श्रेष्ठ, वीर्यवान् (मघवान्) ऐश्वयवान्, शत्रुओं से कभी न मारे जाने हारा, वीर पुरुष (नः) हमें (उप आयातु) प्राप्त हो । और (अस्य) इसके (हरयः) अश्वों के समान वेग से जाने वाले मनुष्य, वीर पुरुष (नः उपद्रवन्तु) वेग से हमारे बीच राजकारण से आते, जाते हों, (तस्मै इत्) उसी की वृद्धि के लिये हम लोग (सुदक्षम्) उत्तम बलशाली, शत्रु को उत्तम रीति से दग्ध कर देने में समर्थ, (अन्धः) अन्न आदि ऐश्वर्य (सुषुम) उत्पन्न करें। वह (गृणानः) गुरु के तुल्य आज्ञाएं करता हुआ (इह) इस राष्ट्र में (अभिपित्वं) सब प्रकार से प्रजा के पालन का कार्य (करते) करे ।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वामदेव ऋषिः। इन्द्रो देवता॥ छन्दः–१, ४, ६, ८, ९, १२, १९ निचृत् त्रिष्टुप्। ३ त्रिष्टुप् । ७, १६, १७ विराट् त्रिष्टुप् । २, २१ निचृत् पंक्तिः। ५, १३, १४, १५ स्वराट् पंक्तिः। १०, ११, १८,२० २० भुरिक् पंक्तिः॥ विंशत्यृचं सूक्तम् ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top