ऋग्वेद - मण्डल 4/ सूक्त 5/ मन्त्र 14
ऋषिः - वामदेवो गौतमः
देवता - वैश्वानरः
छन्दः - भुरिक्पङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
अ॒नि॒रेण॒ वच॑सा फ॒ल्ग्वे॑न प्र॒तीत्ये॑न कृ॒धुना॑तृ॒पासः॑। अधा॒ ते अ॑ग्ने॒ किमि॒हा व॑दन्त्यनायु॒धास॒ आस॑ता सचन्ताम् ॥१४॥
स्वर सहित पद पाठअ॒नि॒रेण॑ । वच॑सा । फ॒ल्ग्वे॑न । प्र॒तीत्ये॑न । कृ॒धुना॑ । अ॒तृ॒पासः॑ । अध॑ । ते । अ॒ग्ने॒ । किम् । इ॒ह । व॒द॒न्ति॒ । अ॒ना॒यु॒धासः॑ । आस॑ता । स॒च॒न्ता॒म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
अनिरेण वचसा फल्ग्वेन प्रतीत्येन कृधुनातृपासः। अधा ते अग्ने किमिहा वदन्त्यनायुधास आसता सचन्ताम् ॥१४॥
स्वर रहित पद पाठअनिरेण। वचसा। फल्ग्वेन। प्रतीत्येन। कृधुना। अतृपासः। अध। ते। अग्ने। किम्। इह। वदन्ति। अनायुधासः। असता। सचन्ताम्॥१४॥
ऋग्वेद - मण्डल » 4; सूक्त » 5; मन्त्र » 14
अष्टक » 3; अध्याय » 5; वर्ग » 3; मन्त्र » 4
अष्टक » 3; अध्याय » 5; वर्ग » 3; मन्त्र » 4
विषय - उनके प्रति गुरु के कर्त्तव्य ।
भावार्थ -
हे (अग्ने) ज्ञानवन् ! विद्वन् ! परमेश्वर ! (अनिरेण) मन को सुन्दर न लगने वाले, अरुचि कर (फलवेन) व्यर्थ, निःसार (प्रतीत्येन) विरुद्ध ज्ञान वाले, बाधित, (कृधुना) स्वल्प (वचसा) वचन से (अतृपासः) न तृप्त होने वाले लोग (इह) इस लोक में (ते) तेरे (किम्) किस ज्ञान की (आ वदन्ति) चर्चा करें । वे (अनायुधासः) हथियार के साधनों से रहित, निहत्थों के समान (असता) असत् ज्ञान से (सचन्ताम्) युक्त हो जायेंगे । इसलिये हे विद्वन् ! तू उनको विस्तृत रमणीय, सारवान्, अबाधित, अनन्त वेद का उपदेश कर ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - वामदेव ऋषिः ॥ वैश्वानरो देवता ॥ छन्दः– १ विराट् त्रिष्टुप। २, ५, ६, ७, ८, ११ निचृत् त्रिष्टुप् । ३, ४, ९, १२, १३, १५ त्रिष्टुप। १०, १४ भुरिक् पंक्तिः॥ पञ्चदशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें