English
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 143/ मन्त्र 5
यु॒वं भु॒ज्युं स॑मु॒द्र आ रज॑सः पा॒र ई॑ङ्खि॒तम् । या॒तमच्छा॑ पत॒त्रिभि॒र्नास॑त्या सा॒तये॑ कृतम् ॥
स्वर सहित पद पाठयु॒वम् । भु॒ज्युम् । स॒मु॒द्रे । आ । रज॑सः । पा॒रे । ई॒ङ्खि॒तम् । या॒तम् । अच्छ॑ । प॒त॒त्रिऽभिः॑ । नास॑त्या । सा॒तये॑ । कृ॒त॒म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
युवं भुज्युं समुद्र आ रजसः पार ईङ्खितम् । यातमच्छा पतत्रिभिर्नासत्या सातये कृतम् ॥
स्वर रहित पद पाठयुवम् । भुज्युम् । समुद्रे । आ । रजसः । पारे । ईङ्खितम् । यातम् । अच्छ । पतत्रिऽभिः । नासत्या । सातये । कृतम् ॥ १०.१४३.५
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 143; मन्त्र » 5
अष्टक » 8; अध्याय » 8; वर्ग » 1; मन्त्र » 5
अष्टक » 8; अध्याय » 8; वर्ग » 1; मन्त्र » 5
पदार्थः -
(नासत्या) हे असत्यव्यवहाररहितौ-सत्याचरणवन्तौ-अध्यात्माध्या-पकोपदेशकौ ! (युवम्) युवां (रजसः समुद्रे-ईङ्खितं भुज्युम्) रञ्जनात्मकस्य भोगविलासस्य “रजसा रागविषयस्य” [ऋ० १।५२।१४ दयानन्दः] समुद्रे-समुद्र इव गहने “समुद्रः समुद्द्रवन्ति कामुका यस्मिन् व्यवहारे सः” [यजु० १३।१६ दयानन्दः] दोलयन्तं भोक्तारं जीवात्मानम् “भुज्युं भोक्तारम् [ऋ० ४।२७।४ दयानन्दः] (अच्छ-आयातम्) समन्तात् प्राप्नुथः, अथ (पतत्रिभिः-सातये पारे कृतम्) प्रापणप्रकारैरध्यात्मसाधनभूतैः श्रवणादिभिः-मोक्षप्राप्तये पारे कुरुथः “कृ धातोश्छान्दसो विकरणलुक्” ॥५॥