अथर्ववेद - काण्ड 7/ सूक्त 5/ मन्त्र 3
यद्दे॒वा दे॒वान्ह॒विषा॑ऽयज॒न्ताम॑र्त्या॒न्मन॒सा म॑र्त्येन। मदे॑म॒ तत्र॑ पर॒मे व्योम॒न्पश्ये॑म॒ तदुदि॑तौ॒ सूर्य॑स्य ॥
स्वर सहित पद पाठयत् । दे॒वा: । दे॒वान् । ह॒विषा॑ । अय॑जन्त । अम॑र्त्यान् । मन॑सा । अम॑र्त्येन । मदे॑म । तत्र॑ । प॒र॒मे । विऽओ॑मन् । पश्ये॑म । तत् । उत्ऽइ॑तौ । सूर्य॑स्य ॥५.३॥
स्वर रहित मन्त्र
यद्देवा देवान्हविषाऽयजन्तामर्त्यान्मनसा मर्त्येन। मदेम तत्र परमे व्योमन्पश्येम तदुदितौ सूर्यस्य ॥
स्वर रहित पद पाठयत् । देवा: । देवान् । हविषा । अयजन्त । अमर्त्यान् । मनसा । अमर्त्येन । मदेम । तत्र । परमे । विऽओमन् । पश्येम । तत् । उत्ऽइतौ । सूर्यस्य ॥५.३॥
अथर्ववेद - काण्ड » 7; सूक्त » 5; मन्त्र » 3
भाषार्थ -
(देवाः) दिव्यगुणी उपासक, (हविषा) आत्मसमर्पण रूपी हवि द्वारा (अमर्त्येन मनसा) अमर्त्य मन द्वारा (यत्) जो (अमर्त्यान् देवान्) अमर्त्य दिव्य गुणों को (अयजन्त१) अपने साथ सुसंगत करते हैं, सम्बद्ध करते हैं, (तत्र) उस अवस्था में (परमे व्योमन्) परमरक्षक परमेश्वर में [स्थित हुए] (मदेम) हम उपासक हर्ष को प्राप्त हों, और (सूर्यस्य उदितौ) सूर्य के उदित होने पर [प्रातः काल के] ध्यान में (पश्येम) परमेश्वर को साक्षात् हम देखें।
टिप्पणी -
[मनसा= "मन" मानो अमर्त्य है, जब तक मोक्ष नहीं होता आत्मा के साथ मन रहता है। अथवा मोक्ष हो जाने पर भी उन मुक्तात्माओं के साथ मन बना ही रहता है जो कि परोपकारार्थ पुनर्जन्म के अभिलाषी होते हैं। यथा "स नो मह्या अदितये पुनर्दात् पितरं च दशेयं मातरं च " (ऋ० ६।२४।१)। व्योमन्= वि= अव् (रक्षणे) + मन् (उणा० १।१४२); मन् प्रत्ययस्य टिलोपो धातोरुपधावकारयोरूठ (दयानन्द)। देवान् = "देवाः पुरुषमाविशन्"; (अथर्व० १४।१०।१३, १८); तथा "आशिषश्च प्रशिषश्च संशिषो विशिषश्च याः। चित्तानि सर्वे संकल्पाः शरीरमनु प्राविशन् (अथर्व० ११।१०।२७); तथा “सत्यं यज्ञो यशो बृहत्। बलं च क्षेत्रमोजश्च शरीरमनु प्राविशन् (अथर्व० ११/१०/२०) इत्यादि। ये देव हैं जिन को कि उपासक अपने में सुसंगत करते हैं।] [१. यज देवपूजासंगतिकरणदानेषु। मन्त्र में "संगतिकरण" अर्थ अभिप्रेत है।]