English
अथर्ववेद - काण्ड 2/ सूक्त 10/ मन्त्र 5
सूक्त - भृग्वङ्गिराः
देवता - सूर्यः
छन्दः - सप्तापदा धृतिः
सूक्तम् - पाशमोचन सूक्त
तासु॑ त्वा॒न्तर्ज॒रस्या द॒धामि॒ प्र यक्ष्म॑ एतु॒ निरृ॑तिः परा॒चैः। ए॒वाहं त्वां क्षे॑त्रि॒यान्निरृ॑त्या जामिशं॒साद्द्रु॒हो मु॑ञ्चामि॒ वरु॑णस्य॒ पाशा॑त्। अ॑ना॒गसं॒ ब्रह्म॑णा त्वा कृणोमि शि॒वे ते॒ द्यावा॑पृथि॒वी उ॒भे स्ता॑म् ॥
स्वर सहित पद पाठतासु॑ । त्वा॒ । अ॒न्त:। ज॒रसि॑ । आ । द॒धा॒मि॒ । प्र । यक्ष्म॑: । ए॒तु॒ । नि:ऋ॑ति:। प॒रा॒चै: । ए॒व । अ॒हम् । त्वाम् । क्षे॒त्रि॒यात् । नि:ऋ॑त्या: । जा॒मि॒ऽशं॒सात् । द्रु॒ह: । मु॒ञ्चा॒मि॒ । वरु॑णस्य । पाशा॑त् । अ॒ना॒गस॑म् । ब्रह्म॑णा । त्वा॒ । कृ॒णो॒मि॒ । शि॒वे इति॑ । ते॒ । द्यावा॑पृथि॒वी इति॑ । उ॒भे इति॑ । स्ता॒म् ॥१०.५॥
स्वर रहित मन्त्र
तासु त्वान्तर्जरस्या दधामि प्र यक्ष्म एतु निरृतिः पराचैः। एवाहं त्वां क्षेत्रियान्निरृत्या जामिशंसाद्द्रुहो मुञ्चामि वरुणस्य पाशात्। अनागसं ब्रह्मणा त्वा कृणोमि शिवे ते द्यावापृथिवी उभे स्ताम् ॥
स्वर रहित पद पाठतासु । त्वा । अन्त:। जरसि । आ । दधामि । प्र । यक्ष्म: । एतु । नि:ऋति:। पराचै: । एव । अहम् । त्वाम् । क्षेत्रियात् । नि:ऋत्या: । जामिऽशंसात् । द्रुह: । मुञ्चामि । वरुणस्य । पाशात् । अनागसम् । ब्रह्मणा । त्वा । कृणोमि । शिवे इति । ते । द्यावापृथिवी इति । उभे इति । स्ताम् ॥१०.५॥
अथर्ववेद - काण्ड » 2; सूक्त » 10; मन्त्र » 5
मन्त्र विषय - মুক্তিপ্রাপ্ত্যুপদেশঃ
भाषार्थ -
(তাসু) সেই [দিশা-সমূহে] (ত্বা) তোমাকে (জরসি) স্তুতির (অন্তঃ) মধ্যে (আ) উত্তমরূপে (দধামি) ধারণ করি, (যক্ষ্মঃ) রাজরোগ [ক্ষয় আদি] ও (নির্ঋতিঃ) অলক্ষ্মী [মহামারী দরিদ্রতা আদি]ও (পরাচৈঃ) পরাঙ্মুখ হয়ে (প্র+এতু) চলে যাবে/যাক। (এব) এভাবেই (অহম্) আমি (ত্বাম্) তোমাকে (ক্ষেত্রিয়াৎ) শারীরিক বা বংশগত রোগ থেকে....[মন্ত্র ২]॥৫॥
भावार्थ - মনুষ্যকে পরমেশ্বর, সমস্ত প্রাণীদের মধ্যে শ্রেষ্ঠ করেছেন, এইজন্য পুরুষ পুরুষার্থ করে সকল বিঘ্ন দূর করুক এবং কীর্ত্তিমান্ হয়ে সদা আনন্দ ভোগ করুক এবং অমর হোক ॥৫॥ আমার বিচারে এখানেও (জরস্) পদের অর্থ নিঘণ্টু এবং নিরুক্ত আদি অনুসারে স্তুতি বা কীর্ত্তি [বৃদ্ধাবস্থার অর্থ বেমানান]। অথর্ববেদ ১।৩০।২। এবং টিপ্পণী দেখুন এবং যজু০ ৩৬।২৪। বিচার করুন। তচ্চক্ষু॑র্দেবহি॑তং পু॒রস্তা॑চ্ছু॒ক্রমুচ্চ॑রৎ। পশ্যে॑ম শ॒রদঃ॑ শতং জীবেম শ॒রদঃ॑ শত॒ শৃণু॑য়াম শ॒রদঃ শ॒তং প্রব্রবাম শ॒রদঃ॑ শ॒তমদী॑নাঃ স্যাম শ॒রদঃ॑ শ॒তং ভূয়॑শ্চ শ॒রদঃ শ॒তাৎ ॥১॥ (তৎ) পরব্রহ্ম (চক্ষুঃ) সকলের দ্রষ্টা, (দেবহিতম্) বিদ্বান্ দেবতাদের হিতকারী, (শুক্রম্) বীর্যবান্, (পুরস্তাৎ) পূর্বকাল থেকে বা সন্মুখ হয়ে (উচ্চরৎ) উচ্চ হচ্ছেন। [এমনটা বিচার করে] (শতম্ শরদঃ) শত শরদ্ ঋতু বা বর্ষ পর্যন্ত (পশ্যেম) আমরাও দেখতে থাকি, (শতম্ শরদঃ) সৌ বর্ষ পর্যন্ত (জীবেম) আমরাও জীবিত থাকি, (শতম্ শরদঃ) শত বর্ষ পর্যন্ত (শৃণুয়াম) আমরাও শুনতে থাকি, (শতম্ শরদঃ) শত বর্ষ পর্যন্ত (প্রব্রবাম) আমরাও বলতে থাকি, (শতম্ শরদঃ) শত বর্ষ পর্যধ্য (অদীনাঃ) দীনতারহিত (স্যাম) আমরা থাকি, (চ) এবং (শতাৎ শরদঃ) শত বর্ষের (ভূয়ঃ) অধিক। অর্থাৎ আমরা সর্বদা পুষ্টাঙ্গ থাকি এবং কখনও যেন অঙ্গহীন এবং ধনহীন না হ ই ॥
इस भाष्य को एडिट करें