English
अथर्ववेद - काण्ड 3/ सूक्त 13/ मन्त्र 4
सूक्त - भृगुः
देवता - वरुणः, सिन्धुः, आपः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - आपो देवता सूक्त
एको॑ वो दे॒वोऽप्य॑तिष्ठ॒त्स्यन्द॑माना यथाव॒शम्। उदा॑निषुर्म॒हीरिति॒ तस्मा॑दुद॒कमु॑च्यते ॥
स्वर सहित पद पाठएक॑: । व॒: । दे॒व: । अपि॑ । अ॒ति॒ष्ठ॒त् । स्यन्द॑माना: । य॒था॒ऽव॒शम् । उत् । आ॒नि॒षु॒: । म॒ही: । इति॑ । तस्मा॑त् । उ॒द॒कम्: । उ॒च्य॒ते॒ ॥१३.४॥
स्वर रहित मन्त्र
एको वो देवोऽप्यतिष्ठत्स्यन्दमाना यथावशम्। उदानिषुर्महीरिति तस्मादुदकमुच्यते ॥
स्वर रहित पद पाठएक: । व: । देव: । अपि । अतिष्ठत् । स्यन्दमाना: । यथाऽवशम् । उत् । आनिषु: । मही: । इति । तस्मात् । उदकम्: । उच्यते ॥१३.४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 3; सूक्त » 13; मन्त्र » 4
मन्त्र विषय - অপাং গুণা উপদিশ্যন্তেঃ
भाषार्थ -
(একঃ) অদ্বিতীয় (দেবঃ) জয়শীল পরমাত্মা (যথাবশম্) ইচ্ছানুসারে (স্যন্দমানাঃ) প্রবাহমান (বঃ) তোমাদের (অপি অতিষ্ঠৎ) অধিষ্ঠাতা হয়েছেন। (মহীঃ=মহত্যঃ) শক্তিশালী [আপঃ জল] (ইতি) এইভাবে (উৎ+আনিষু) উপরের দিকে শ্বাস নিয়েছে, (তস্মাৎ) এইজন্য (উদকম্) উপরের দিকে শ্বাস গ্ৰহণকারী উদক বা জল (উচ্যতে) বলা হয় ॥৪॥
भावार्थ - ঈশ্বরের সামর্থ্য দ্বারা, সূর্য দ্বারা জল আকাশে ওঠে, এইজন্য ‘উদক’ হলো জলের নাম। ‘উৎ আনিষু’ এবং ‘উদকম্’ উৎ+অন, শ্বাস নেওয়া-ধাতু থেকে নিষ্পাদিত ॥৪॥
इस भाष्य को एडिट करें