पदार्थः -
हे मनुष्याः ! (वः) यूयम् (ओदतीनाम्) प्रकाशेन क्लेदकानाम् उषसाम्। [उन्दन्तीति ओदत्यः तासाम्। उन्दी क्लेदने। ओदती इत्युषर्नाम। निघं० १।८।] (नदम्) भासकम्। [नद भासार्थः, चुरादिः।] (योयुवतीनाम्) अतिशयेन स्वात्मानमितराभिः मिश्रयन्तीनां नदीनाम्। [यौतेर्यङ्लुगन्तात् शतरि ङित्वाद् गुणाभावे उवङादेशे स्त्रियां षष्ठीबहुवचने रूपम्।] (नदम्) नादयितारम्। [णद अव्यक्ते शब्दे, भ्वादिः] अपि च (वः) युष्माकम् (अघ्न्यानाम्) अहन्तव्यानाम् (धेनूनाम्) गवाम् (पतिम्) पातारम् इन्द्रं जगदीश्वरं, स्तुत इति शेषः। अथ प्रत्यक्षकृतमाह—हे (इन्द्र) जगदीश्वर ! (त्वम्), अधार्मिकेषु शत्रुषु (इषुध्यसि) शरं संदधासि, तान् दण्डयसीत्यर्थः। [इषुध शरधारणे, कण्ड्वादिः] ॥१॥ अत्र नदमित्यस्य द्विरुक्तौ यमकालङ्कारः। तीनामित्यस्य द्विरुक्तौ छेकानुप्रासः। नकारावृत्तौ च वृत्त्यनुप्रासः ॥१॥

भावार्थः - परमेश्वर एवोषसां भासकः, सूर्यस्य प्रदीपको, विद्युतां द्योतयिता, पवनस्य प्रचालको, नदीनां कलकलनिनादको, गोषु पयसामुत्पादको, दुष्टानां दलयिता चास्ति ॥१॥ अस्मिन् खण्डे जगदीश्वरस्य जीवात्मनश्च वर्णनादेतत्खण्डस्य पूर्वखण्डेन संगतिरस्ति ॥

इस भाष्य को एडिट करें