पदार्थः -
हे (सोम) ज्ञानरसास्वादक जीवात्मन् ! (अद्रिभिः) आदरयोग्यैः गुरुजनैः। [आद्रियन्ते इति अद्रयस्तैः।] (स्वानः) प्रेर्यमाणः त्वम् (अव्यया) अव्ययानि, भौतिकानि (वाराणि) आच्छादकानि विघ्नादीनि (तिरः) तिरस्कुरु। [अविः पृथिवी, तस्या इमानि अव्ययानि भौतिकानि। ‘इयं पृथिवी वा अविरियं हीमाः सर्वाः प्रजा अवति’ श० ६।१।२।३३।] अथ परोक्षकृतमाह—एषः (हरिः) ज्ञानाहरणशीलः जीवात्मा(चम्वोः) मस्तिष्कहृदययोः (विशत्) प्रविशति, (जनः न)कश्चिद् मनुष्यो यथा (पुरि) नगर्याम् प्रविशति तद्वत्। अथ पुनः प्रत्यक्षकृतमाह—हे जीवात्मन् ! त्वम् (वनेषु) वननीयेषु इन्द्रियेषु प्राणेषु चापि (सदः) निवासम् (दध्रिषे) धारयसि ॥१॥

भावार्थः - योऽयं जीवात्मा देहं प्रविश्याणुपरिमाणोऽपि सन् स्वसामर्थ्येनाङ्गमङ्गं प्रविशति तेन जीवने योगमार्गे वा समागतान् सर्वान् विघ्नान् दूरीकृत्य विजयः प्राप्तव्यः ॥१॥

इस भाष्य को एडिट करें