पदार्थः -
(अग्निः) यज्ञवह्निः (अबोधि) यज्ञकुण्डे प्रबुद्धोऽस्ति। प्राच्यां दिशि (ज्मः) पृथिव्याः। [ज्मा पृथिवीनामसु पठितम्। निघं० १।१। ज्मायाः इति प्राप्ते आकारलोपश्छान्दसः।] (सूर्यः) भास्करः (उदेति) उदयं भवति (चन्द्रा) आह्लादप्रदा (मही) महती (उषाः) प्रभातसन्ध्या (अर्चिषा) प्रभया (वि आवः) विवृतवती स्वात्मानम्। [विपूर्वाद् वृणोतेर्लुङि ‘मन्त्रे घसह्वर०’ अ० २।४।८० इति च्लेर्लुक्। ‘छन्दस्यपि दृश्यते’ अ० ६।४।७३ इत्यनजादित्वे आडागमः।] (अश्विना२) अश्विनौ प्राणापानौ (यातवे) यातुम्। [यातेस्तुमर्थे तवेन् प्रत्ययः।] (रथम्) देहशकटम् (आयुक्षाताम्) आयोजयताम्। (देवः) प्रकाशकः (सविता) आदित्यः (जगत्) जडचेतनात्मकं सर्वं संसारम् (पृथक्) विभक्तरूपेण (प्रासावीत्) आविर्भावितवान् ॥१॥३ अत्र स्वभावोक्तिरलङ्कारः ॥१॥

भावार्थः - प्रभातस्य रमणीये स्वच्छे स्फूर्तिप्रदायके काले सर्वैः स्त्रीपुरुषैः प्राणायामविधिनाऽष्टाङ्गो योगोऽभ्यसनीयः ॥१॥

इस भाष्य को एडिट करें