Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 8 के सूक्त 42 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 42/ मन्त्र 1
    ऋषिः - नाभाकः काण्वः देवता - वरुणः छन्दः - त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः

    अस्त॑भ्ना॒द्द्यामसु॑रो वि॒श्ववे॑दा॒ अमि॑मीत वरि॒माणं॑ पृथि॒व्याः । आसी॑द॒द्विश्वा॒ भुव॑नानि स॒म्राड्विश्वेत्तानि॒ वरु॑णस्य व्र॒तानि॑ ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    अस्त॑भ्नात् । द्याम् । असु॑रः । वि॒श्वऽवे॑दाः । अमि॑मीत । व॒रि॒माण॑म् । पृ॒थि॒व्याः । आ । अ॒सी॒द॒त् । विश्वा॑ । भुव॑नानि । स॒म्ऽराट् । विश्वा॑ । इत् । तानि॑ । वरु॑णस्य । व्र॒तानि॑ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    अस्तभ्नाद्द्यामसुरो विश्ववेदा अमिमीत वरिमाणं पृथिव्याः । आसीदद्विश्वा भुवनानि सम्राड्विश्वेत्तानि वरुणस्य व्रतानि ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    अस्तभ्नात् । द्याम् । असुरः । विश्वऽवेदाः । अमिमीत । वरिमाणम् । पृथिव्याः । आ । असीदत् । विश्वा । भुवनानि । सम्ऽराट् । विश्वा । इत् । तानि । वरुणस्य । व्रतानि ॥ ८.४२.१

    ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 42; मन्त्र » 1
    अष्टक » 6; अध्याय » 3; वर्ग » 28; मन्त्र » 1

    पदार्थ -
    [१] (असुर:) = सर्वत्र प्राणशक्ति का संचार करनेवाला, (विश्ववेदाः) = सम्पूर्ण धनोंवाला प्रभु (द्याम्) = द्युलोक को (अस्तभ्नात्) = थामता है- आकाशस्थ सब लोक-लोकान्तरों के प्रभु स्वामी हैं। [२] वे वरुण प्रभु ही (पृथिव्याः) = इस विशाल अन्तरिक्ष के व पृथिवीलोक के (वरिमाणं) = विस्तार को (अमिमीत) = बनाते हैं। वे (सम्राट्) = सारे ब्रह्माण्ड के शासक प्रभु (विश्वा भुवनानि) = सब लोकों के (आसीदत्) = अधिष्ठाता हैं। (तानि) = वे लोक-लोकान्तरों के धारण-निर्माण व अधिष्ठातृत्व आदि (विश्वा इत्) = सब ही (व्रतानि) = कर्म (वरुणस्य) = उस पापनिवारक प्रभु के ही हैं।

    भावार्थ - भावार्थ- द्युलोक को प्रभु थामते हैं, पृथिवी के विस्तार का निर्माण करते हैं और सब लोकों के अधिष्ठाता हैं। ये सब काम उस प्रभु के ही हैं।

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top