Sidebar
अथर्ववेद - काण्ड 6/ सूक्त 22/ मन्त्र 2
सूक्त - शन्ताति
देवता - मरुद्गणः
छन्दः - चतुष्पदा भुरिग्जगती
सूक्तम् - भैषज्य सूक्त
पय॑स्वतीः कृणुथा॒प ओष॑धीः शि॒वा यदेज॑था मरुतो रुक्मवक्षसः। ऊर्जं॑ च॒ तत्र॑ सुम॒तिं च॑ पिन्वत॒ यत्रा॑ नरो मरुतः सि॒ञ्चथा॒ मधु॑ ॥
स्वर सहित पद पाठपय॑स्वती: । कृ॒णु॒थ॒ । अ॒प: । ओष॑धी: । शि॒वा: । यत् । एज॑थ । म॒रु॒त॒: । रु॒क्म॒ऽव॒क्ष॒स॒: । ऊर्ज॑म् । च॒ । तत्र॑ । सु॒ऽम॒तिम् । च॒ । पि॒न्व॒त॒ । यत्र॑ । न॒र॒: । म॒रु॒त॒: । सि॒ञ्चथ॑ । मधु॑॥२२.२॥
स्वर रहित मन्त्र
पयस्वतीः कृणुथाप ओषधीः शिवा यदेजथा मरुतो रुक्मवक्षसः। ऊर्जं च तत्र सुमतिं च पिन्वत यत्रा नरो मरुतः सिञ्चथा मधु ॥
स्वर रहित पद पाठपयस्वती: । कृणुथ । अप: । ओषधी: । शिवा: । यत् । एजथ । मरुत: । रुक्मऽवक्षस: । ऊर्जम् । च । तत्र । सुऽमतिम् । च । पिन्वत । यत्र । नर: । मरुत: । सिञ्चथ । मधु॥२२.२॥
अथर्ववेद - काण्ड » 6; सूक्त » 22; मन्त्र » 2
विषय - ऊर्जं च सुमतिं च
पदार्थ -
१. हे (रुक्मवक्षस: मरुतः) = चमकती विद्युत् को वक्षस्थल पर धारण करनेवाले वायुओ! (यत्) = जब (एजथ) = तुम गति करते हो तब (अपः) = जलों को (पयस्वती:) = वर्धनवाला (कृणुथ) = करते हो और (ओषधी:) = ओषधियों को (शिव:) = कल्याणकर करते हो। २. हे (नरः) = वृष्टि के प्रणेता (मरुतः) = वायुओ! आप (यत्र) = जहाँ (मधु सिञ्चथ) = मधु-तुल्य जलों का सेचन करते हो (तत्र) = वहाँ (ऊर्ज च) = बल और प्राणशक्ति को (च) = तथा (सुमतिम्) = शोभन बुद्धि को ही (पिन्वत) = बरसाते हो। [पिवि सेचने]। आपके मधुर जलों से उत्पन्न ओषधियाँ बल व सुमति का वर्धन करनेवाली होती हैं।
भावार्थ -
वृष्टिजल से उत्पन्न ओषधियाँ हमारा आप्यायन करती हैं और कल्याणकर होती हैं। वृष्टिजलोत्पन्न अन्न से बल व बुद्धि का वर्धन होता है।
इस भाष्य को एडिट करें