अथर्ववेद - काण्ड 2/ सूक्त 23/ मन्त्र 1
सूक्त - अथर्वा
देवता - आपः
छन्दः - एकावसानासमविषमात्रिपाद्गायत्री
सूक्तम् - शत्रुनाशन सूक्त
आपो॒ यद्व॒स्तप॒स्तेन॒ तं प्र॑ति तपत॒ यो॑३ ऽस्मान्द्वेष्टि॒ यं व॒यं द्वि॒ष्मः ॥
स्वर सहित पद पाठआप॑: । यत् । व॒: । तप॑: । तेन॑ । तम् । प्रति॑ । त॒प॒त॒ । य: । अ॒स्मान् । द्वेष्टि॑ । यम् । व॒यम् । द्वि॒ष्म: ॥२३.१॥
स्वर रहित मन्त्र
आपो यद्वस्तपस्तेन तं प्रति तपत यो३ ऽस्मान्द्वेष्टि यं वयं द्विष्मः ॥
स्वर रहित पद पाठआप: । यत् । व: । तप: । तेन । तम् । प्रति । तपत । य: । अस्मान् । द्वेष्टि । यम् । वयम् । द्विष्म: ॥२३.१॥
अथर्ववेद - काण्ड » 2; सूक्त » 23; मन्त्र » 1
विषय - द्वेष करने वालों के सम्बन्ध में प्रार्थना ।
भावार्थ -
हे (आपः) सब के प्राप्तव्य ! सब के शरण्य ! इत्यादि पूर्ववत् । भौतिकपक्ष में—अग्नि, चन्द्र, सूर्य और आपः उनसे अपने शत्रु को विनाश करने का संकल्प किया है। प्रत्येक में पांच शक्तियां हैं। (१) तपः= पीड़क शक्ति, संतापकारी शक्ति, (२) हर:=संहार सामर्थ्य, विनाशकारी या विध्वंसकारी शक्ति, (३) आर्चिः=ज्वाला, भस्म कर देने या निर्मूल करने की शक्ति, (४) शोचिः= पवित्र करने और दुःखित करने की शक्ति और (५) तेजः = तेज, तीक्ष्णता और तीव्रता की शक्ति । इन शक्तियों को अपने वश करके इनका उचित साधनों से प्रयोग करके अपने शत्रु को वश करना चाहिये ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - पूर्ववत् ऋषिः। आपो देवता। १-४ समविषमा ५ स्वराड् विषमा । पञ्चर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें