Sidebar
अथर्ववेद - काण्ड 6/ सूक्त 63/ मन्त्र 3
सूक्त - द्रुह्वण
देवता - मृत्युः
छन्दः - जगती
सूक्तम् - वर्चोबलप्राप्ति सूक्त
अ॑य॒स्मये॑ द्रुप॒दे बे॑धिष इ॒हाभिहि॑तो मृ॒त्युभि॒र्ये स॒हस्र॑म्। य॒मेन॒ त्वं पि॒तृभिः॑ संविदा॒न उ॑त्त॒मं नाक॒मधि॑ रोहये॒मम् ॥
स्वर सहित पद पाठअ॒य॒स्मये॑ । द्रु॒ऽप॒दे । बे॒धि॒षे॒ । इ॒ह । अ॒भिऽहि॑त: । मृ॒त्युऽभि॑: । ये । स॒हस्र॑म् । य॒मेन॑ । त्वम् । पि॒तृऽभि॑: । स॒म्ऽवि॒दा॒न: । उ॒त्ऽत॒मम् । नाक॑म् । अधि॑ । रो॒ह॒य॒ । इ॒मम् ॥६३.३॥
स्वर रहित मन्त्र
अयस्मये द्रुपदे बेधिष इहाभिहितो मृत्युभिर्ये सहस्रम्। यमेन त्वं पितृभिः संविदान उत्तमं नाकमधि रोहयेमम् ॥
स्वर रहित पद पाठअयस्मये । द्रुऽपदे । बेधिषे । इह । अभिऽहित: । मृत्युऽभि: । ये । सहस्रम् । यमेन । त्वम् । पितृऽभि: । सम्ऽविदान: । उत्ऽतमम् । नाकम् । अधि । रोहय । इमम् ॥६३.३॥
अथर्ववेद - काण्ड » 6; सूक्त » 63; मन्त्र » 3
विषय - अविद्या-पाश का छेदन।
भावार्थ -
हे अविद्ये ! बन्धकारिणी ! जब तू (अयस्मये) लोहे के समान दृढ़ वा आवागमनस्वरूप, (द्रुपदे) वृक्ष के खूंटे के समान वर्तमान इस कठोर देह के साथ जीवको (बेधिषे) बांध लेती है तब (इह) इस लोक में वह जीब (मृत्युभिः) नाना प्रकार के शरीरनाशक ज्वर आदि कारणों से, (ये सहस्रम्) जो सैकड़ों संख्या में हैं (अभिहितः) बँध जाता है। हे पुरुष ! (त्वम्) तू (पितृभिः) अपने परिपालक आचार्य आदि गुरुओं और (यमेन) उस अन्तर्यामी परमात्मा से (संविदानः) उत्तम रीति से ज्ञान लाभ करता हुआ (उत्तमम्) उत्कृष्ट (इमम्) उस (नाकम्) सुखमय परम ब्रह्मलोक को (अधि रोहय) प्राप्त हो।
टिप्पणी -
‘यमेन त्वं यम्या संविदानोत्तमे नाके अधिरोहयैनम्’ इति यजु०।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - द्रुहण ऋषिः। निर्ऋतिर्देवता। अग्निः। १ अतिजगतीगर्भा जगती, २, ३ जगत्यौ ४ अनुष्टुप्। चतुर्ऋचं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें