ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 105/ मन्त्र 3
ऋषिः - कौत्सः सुमित्रो दुर्मित्रो वा
देवता - इन्द्र:
छन्दः - भुरिगुष्णिक्
स्वरः - ऋषभः
अप॒ योरिन्द्र॒: पाप॑ज॒ आ मर्तो॒ न श॑श्रमा॒णो बि॑भी॒वान् । शु॒भे यद्यु॑यु॒जे तवि॑षीवान् ॥
स्वर सहित पद पाठअप॑ । योः । इन्द्रः॑ । पाप॑जे । आ । मर्तः॑ । न । श॒श्र॒मा॒णः । बि॒भी॒वान् । शु॒भे । यत् । यु॒यु॒जे । तवि॑षीऽवान् ॥
स्वर रहित मन्त्र
अप योरिन्द्र: पापज आ मर्तो न शश्रमाणो बिभीवान् । शुभे यद्युयुजे तविषीवान् ॥
स्वर रहित पद पाठअप । योः । इन्द्रः । पापजे । आ । मर्तः । न । शश्रमाणः । बिभीवान् । शुभे । यत् । युयुजे । तविषीऽवान् ॥ १०.१०५.३
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 105; मन्त्र » 3
अष्टक » 8; अध्याय » 5; वर्ग » 26; मन्त्र » 3
अष्टक » 8; अध्याय » 5; वर्ग » 26; मन्त्र » 3
विषय - प्रभु की रक्षा की स्तुति। वह सर्वज्ञानप्रद और दाता है।
भावार्थ -
(इन्द्रः) शत्रुओं का नाश करने वाला (तविषीवान्) बलवती शक्ति से युक्त होकर (शश्रमाणः मर्त्तः न) श्रम करने वाले उद्योगी मनुष्य के तुल्य है वह, (पापजे) पाप से उत्पादक दुष्ट पुरुष, वा पाप कर्म से उत्पन्न दुःख को दूर करने के लिये मैं (विभीवान्) भयकारक साधन वाला होकर (अप योः) उसको पाप से दूर करता और (शुभे युयुजे) शुभ कर्म के लिये प्रेरित करता है।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋषिः कौत्सः सुमित्रो दुर्मित्रो* वा॥ इन्द्रो देवता॥ छन्दः- १ पिपीलिकामध्या उष्णिक्। ३ भुरिगुष्णिक्। ४, १० निचृदुष्णिक्। ५, ६, ८, ९ विराडुष्णिक्। २ आर्ची स्वराडनुष्टुप्। ७ विराडनुष्टुप्। ११ त्रिष्टुप्॥ *नाम्ना दुर्मित्रो गुणतः सुमित्रो यद्वा नाम्ना सुमित्रो गुणतो दुर्मित्रः स ऋषिरिति सायणः।
इस भाष्य को एडिट करें