ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 140/ मन्त्र 6
ऋ॒तावा॑नं महि॒षं वि॒श्वद॑र्शतम॒ग्निं सु॒म्नाय॑ दधिरे पु॒रो जना॑: । श्रुत्क॑र्णं स॒प्रथ॑स्तमं त्वा गि॒रा दैव्यं॒ मानु॑षा यु॒गा ॥
स्वर सहित पद पाठऋ॒तऽवा॑नम् । म॒हि॒षम् । वि॒श्वऽद॑र्शतम् । अ॒ग्निम् । सु॒म्नाय॑ । द॒धि॒रे॒ । पु॒रः । जनाः॑ । श्रुत्ऽक॑र्णम् । स॒प्रथः॑ऽतमम् । त्वा॒ । गि॒रा । दैव्य॑म् । मानु॑षा । यु॒गा ॥
स्वर रहित मन्त्र
ऋतावानं महिषं विश्वदर्शतमग्निं सुम्नाय दधिरे पुरो जना: । श्रुत्कर्णं सप्रथस्तमं त्वा गिरा दैव्यं मानुषा युगा ॥
स्वर रहित पद पाठऋतऽवानम् । महिषम् । विश्वऽदर्शतम् । अग्निम् । सुम्नाय । दधिरे । पुरः । जनाः । श्रुत्ऽकर्णम् । सप्रथःऽतमम् । त्वा । गिरा । दैव्यम् । मानुषा । युगा ॥ १०.१४०.६
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 140; मन्त्र » 6
अष्टक » 8; अध्याय » 7; वर्ग » 28; मन्त्र » 6
अष्टक » 8; अध्याय » 7; वर्ग » 28; मन्त्र » 6
विषय - दर्शनीय, विश्वद्रष्टा, सर्वज्ञ, सर्वदाता प्रभु वा विद्वान् की उपासना और साक्षिता।
भावार्थ -
(जनाः) मनुष्य (ऋतवानं) सत्य ज्ञान और सत्य व्यवहार वाले, तेजस्वी (महिषं) बहुत बड़े दानी, (विश्व-दर्शतम्) समस्त ज्ञानों को जानने वाले, सर्वानुभवी, सर्वज्ञ, (अग्निं) ज्ञानी तेजस्वी पुरुष को (सुन्नायः पुरः दधिरे) सुख और उत्तम ज्ञान के लिये अपने समक्ष स्थापित करते हैं। हे प्रभो ! विद्वन् (मानुषा युगा) मनुष्यों के नाना जोड़े, स्त्री पुरुष, (श्रुत् कर्णं) श्रवणशील कर्णों वाले, (सुप्रथस्तमं) अति विख्यात (त्वा) तुझको (दैव्यं) सब मनुष्यों का हितकारी जान कर (गिरा) वाणी से स्तुति करते हैं। इत्यष्टाविंशो वर्गः॥
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - ऋषिरग्निः पावकः॥ अग्निर्देवता॥ छन्द:– १, ३, ४ निचृत्पंक्तिः। २ भुरिक् पंक्ति:। ५ संस्तारपंक्तिः॥ ६ विराट त्रिष्टुप्॥
इस भाष्य को एडिट करें