Loading...
ऋग्वेद मण्डल - 10 के सूक्त 34 के मन्त्र
मण्डल के आधार पर मन्त्र चुनें
अष्टक के आधार पर मन्त्र चुनें
  • ऋग्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 34/ मन्त्र 3
    ऋषिः - कवष ऐलूष अक्षो वा मौजवान् देवता - अक्षकितवनिन्दा छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप् स्वरः - धैवतः

    द्वेष्टि॑ श्व॒श्रूरप॑ जा॒या रु॑णद्धि॒ न ना॑थि॒तो वि॑न्दते मर्डि॒तार॑म् । अश्व॑स्येव॒ जर॑तो॒ वस्न्य॑स्य॒ नाहं वि॑न्दामि कित॒वस्य॒ भोग॑म् ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    द्वेष्टि॑ । श्व॒श्रूः । अप॑ । जा॒या । रु॒ण॒द्धि॒ । न । ना॒थि॒तः । वि॒न्द॒ते॒ । म॒र्डि॒तार॑म् । अश्व॑स्यऽइव । जर॑तः । वस्न्य॑स्य । न । अ॒हम् । वि॒न्दा॒मि॒ । कि॒त॒वस्य॑ । भोग॑म् ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    द्वेष्टि श्वश्रूरप जाया रुणद्धि न नाथितो विन्दते मर्डितारम् । अश्वस्येव जरतो वस्न्यस्य नाहं विन्दामि कितवस्य भोगम् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    द्वेष्टि । श्वश्रूः । अप । जाया । रुणद्धि । न । नाथितः । विन्दते । मर्डितारम् । अश्वस्यऽइव । जरतः । वस्न्यस्य । न । अहम् । विन्दामि । कितवस्य । भोगम् ॥ १०.३४.३

    ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 34; मन्त्र » 3
    अष्टक » 7; अध्याय » 8; वर्ग » 3; मन्त्र » 3

    भावार्थ -
    जूए के दुष्परिणाम। जो जुआरी जूए में सर्वस्व खो चुकता है उससे (श्वश्रूः) उसकी सास भी (द्वेष्टि) द्वेष करती है। (जाया अप रुणद्धि) स्त्री भी विरक्त होजाती है। (नाथितः) संतापित, दुःखित होकर भी (मर्डितारं न विन्दते) वह किसी को अपने पर कृपालु, दयालु, सुखदाता नहीं पाता वा मांगने वाला होकर भी किसी से धन नहीं पाता। ठीक है, (जरतः अश्वस्य- इव) बूढ़े घोड़े के समान और (जरतः वस्न्यस्य) फटे पुराने वस्त्र के समान (अहं) मैं भी (कितवस्य) जुआरी होने का (भोगं न विन्दामि) अब सुख और रक्षा नहीं पाता हूं।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - कवष ऐलुषोऽक्षो वा मौजवान् ऋषिः। देवताः- १, ७, ९, १२, १३ अक्षकृषिप्रशंसा। २–६, ८, १०, ११, १४ अक्षकितवनिन्दा। छन्द:- १, २, ८, १२, १३ त्रिष्टुप्। ३, ६, ११, १४ निचृत् त्रिष्टुप्। ४, ५, ९, १० विराट् त्रिष्टुप्। ७ जगती॥ चतुर्दशर्चं सूक्तम्॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top