English
ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 59/ मन्त्र 4
ऋषिः - बन्ध्वादयो गौपायनाः
देवता - निर्ऋतिः सोमाश्च
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
मो षु ण॑: सोम मृ॒त्यवे॒ परा॑ दा॒: पश्ये॑म॒ नु सूर्य॑मु॒च्चर॑न्तम् । द्युभि॑र्हि॒तो ज॑रि॒मा सू नो॑ अस्तु परात॒रं सु निॠ॑तिर्जिहीताम् ॥
स्वर सहित पद पाठमो इति॑ । सु । नः॒ । सो॒म॒ । मृ॒त्यवे॑ । परा॑ । दाः॒ । पश्ये॑म । नु । सूर्य॑म् । उ॒त्ऽचर॑न्तम् । द्युऽभिः॑ । हि॒तः । ज॒रि॒मा । सु । नः॒ । अ॒स्तु॒ । प॒रा॒ऽत॒रम् । सु । निःऽऋ॑तिः । जि॒ही॒ता॒म् ॥
स्वर रहित मन्त्र
मो षु ण: सोम मृत्यवे परा दा: पश्येम नु सूर्यमुच्चरन्तम् । द्युभिर्हितो जरिमा सू नो अस्तु परातरं सु निॠतिर्जिहीताम् ॥
स्वर रहित पद पाठमो इति । सु । नः । सोम । मृत्यवे । परा । दाः । पश्येम । नु । सूर्यम् । उत्ऽचरन्तम् । द्युऽभिः । हितः । जरिमा । सु । नः । अस्तु । पराऽतरम् । सु । निःऽऋतिः । जिहीताम् ॥ १०.५९.४
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 59; मन्त्र » 4
अष्टक » 8; अध्याय » 1; वर्ग » 22; मन्त्र » 4
अष्टक » 8; अध्याय » 1; वर्ग » 22; मन्त्र » 4
विषय - निर्ऋति और सोम। विद्वान् के कर्त्तव्य। वह अन्यों को कष्टों से बचावे। प्रभु हमें प्रकृति के तमोमय बंन्धन से मुक्त रखें।
भावार्थ -
हे (सोम) उत्तम मार्ग में चलाने वाले विद्वन् ! हे शासक ! प्रभो ! हे वीर्य ! तू (नः मृत्यवे मा सु परा दाः) हमें मृत्यु प्राप्त करने के लिये कभी मत छोड़, मौत के मुंह में मत त्याग। हम (सूर्यं उत् च नु पश्येम) उदय होते, ऊपर आकाश में जाते सूर्य को सदा देखें। और (द्युभिः) दिनों वा प्रकाशों से (नः जरिमा सुहितः अस्तु) हमारी वृद्ध-अवस्था भी सुखदायक हितकारी हो। और (निर्ऋतिः परातरम्, सु जिहीताम्) कष्ट की दशा खूब अच्छी प्रकार से दूर रहे।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - बन्ध्वादयो गौपायनाः। देवता—१—३ निर्ऋतिः। ४ निर्ऋतिः सोमश्च। ५, ६ असुनीतिः। लिङ्गोक्ताः। ८, ९, १० द्यावापृथिव्यौ। १० द्यावापृथिव्याविन्द्रश्च॥ छन्दः– १ विराट् त्रिष्टुप्। २, ४–६ निचृत् त्रिष्टुप्। ३, ७ आर्ची स्वराट् त्रिष्टुप्। ८ भुरिक् पंक्तिः। ९ जगती। १० विराड् जगती॥ दशर्चं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें