ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 62/ मन्त्र 8
ऋषिः - नाभानेदिष्ठो मानवः
देवता - सावर्णेर्दानस्तुतिः
छन्दः - निचृदनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
प्र नू॒नं जा॑यताम॒यं मनु॒स्तोक्मे॑व रोहतु । यः स॒हस्रं॑ श॒ताश्वं॑ स॒द्यो दा॒नाय॒ मंह॑ते ॥
स्वर सहित पद पाठप्र । नू॒नम् । जा॒य॒ता॒म् । अ॒यम् । मनुः॑ । तोक्म॑ऽइव । रो॒ह॒तु॒ । यः । स॒हस्र॑म् । श॒तऽअ॑श्वम् । स॒द्यः । दा॒नाय॑ । मंह॑ते ॥
स्वर रहित मन्त्र
प्र नूनं जायतामयं मनुस्तोक्मेव रोहतु । यः सहस्रं शताश्वं सद्यो दानाय मंहते ॥
स्वर रहित पद पाठप्र । नूनम् । जायताम् । अयम् । मनुः । तोक्मऽइव । रोहतु । यः । सहस्रम् । शतऽअश्वम् । सद्यः । दानाय । मंहते ॥ १०.६२.८
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 62; मन्त्र » 8
अष्टक » 8; अध्याय » 2; वर्ग » 2; मन्त्र » 3
अष्टक » 8; अध्याय » 2; वर्ग » 2; मन्त्र » 3
विषय - जीव की सस्यांकुर के समान उत्पत्ति
भावार्थ -
(अयं मनुः) यह मनुष्य वा जीव (तोक्मं) जल से भीजे बीज के समान (प्र जायताम्) अच्छी प्रकार उत्पन्न होता (प्र रोहतु) और उसी के समान अधिक उगता बढ़ता और फलता फूलता और फलता फूलता है। यह वही है (यः) जो (सद्यः) शीघ्र ही (सहस्रं शताश्वं) हजारों सैकड़ों अश्ववद् शत सूर्य-संवत्सर से युक्त (सहस्रम्) बलवत् कालचक्र को (सद्यः) शीघ्र ही (दानाय) दान देने या त्यागने के लिये ही (मंहते) प्रदान करता है।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - नाभानेदिष्ठो मानव ऋषिः। देवता-१-६ विश्वेदेवाङ्गिरसो वा। ७ विश्वेदेवाः। ८—११ सावर्णेर्दानस्तुतिः॥ छन्द:—१, २ विराड् जगती। ३ पादनिचृज्जगती। ४ निचृज्जगती। ५ अनुष्टुप्। ८, ९ निचृदनुष्टुप्। ६ बृहती। ७ विराट् पङ्क्तिः। १० गायत्री। ११ भुरिक् त्रिष्टुप्॥
इस भाष्य को एडिट करें