ऋग्वेद - मण्डल 10/ सूक्त 62/ मन्त्र 7
ऋषिः - नाभानेदिष्ठो मानवः
देवता - विश्वेदेवा:
छन्दः - विराट्पङ्क्ति
स्वरः - पञ्चमः
इन्द्रे॑ण यु॒जा निः सृ॑जन्त वा॒घतो॑ व्र॒जं गोम॑न्तम॒श्विन॑म् । स॒हस्रं॑ मे॒ दद॑तो अष्टक॒र्ण्य१॒॑: श्रवो॑ दे॒वेष्व॑क्रत ॥
स्वर सहित पद पाठइन्द्रे॑ण । यु॒जा । निः । सृ॒ज॒न्त॒ । वा॒घतः॑ । व्र॒जम् । गोऽम॑न्तम् । अ॒श्विन॑म् । स॒हस्र॑म् । मे॒ । दद॑तः । अ॒ष्ट॒ऽक॒र्ण्यः॑ । श्रवः॑ । दे॒वेषु॑ । अ॒क्र॒त॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
इन्द्रेण युजा निः सृजन्त वाघतो व्रजं गोमन्तमश्विनम् । सहस्रं मे ददतो अष्टकर्ण्य१: श्रवो देवेष्वक्रत ॥
स्वर रहित पद पाठइन्द्रेण । युजा । निः । सृजन्त । वाघतः । व्रजम् । गोऽमन्तम् । अश्विनम् । सहस्रम् । मे । ददतः । अष्टऽकर्ण्यः । श्रवः । देवेषु । अक्रत ॥ १०.६२.७
ऋग्वेद - मण्डल » 10; सूक्त » 62; मन्त्र » 7
अष्टक » 8; अध्याय » 2; वर्ग » 2; मन्त्र » 2
अष्टक » 8; अध्याय » 2; वर्ग » 2; मन्त्र » 2
विषय - गुरु-शिष्य का विद्या-दान।
भावार्थ -
(वाघतः) ज्ञान को धारण करने वाले विद्वान् जन (इन्द्रेणयुजा) ज्ञानद्रष्टा गुरु रूप सहायक के साथ मिलकर (गोमन्तः) वाणी से युक्त और (अश्विनम्) कर्म में सिद्ध हस्तादि अवयवों से युक्त (व्रजम्) वाणीसमूह का (निः सृजन्त) उच्चारण करते हैं। (मे) मुझे (सहस्रं ददतः) हज़ारों ऋचाओं वा ज्ञानों को देने वाले (अष्ट-कर्ण्यः) व्यापक साधनवान् होकर (देवेषु) विद्वानों और विद्या के इच्छुक शिष्य वर्गों में (श्रवः) श्रवण योग्य ज्ञान को (अक्रत) प्रकट करते हैं।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - नाभानेदिष्ठो मानव ऋषिः। देवता-१-६ विश्वेदेवाङ्गिरसो वा। ७ विश्वेदेवाः। ८—११ सावर्णेर्दानस्तुतिः॥ छन्द:—१, २ विराड् जगती। ३ पादनिचृज्जगती। ४ निचृज्जगती। ५ अनुष्टुप्। ८, ९ निचृदनुष्टुप्। ६ बृहती। ७ विराट् पङ्क्तिः। १० गायत्री। ११ भुरिक् त्रिष्टुप्॥
इस भाष्य को एडिट करें