ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 54/ मन्त्र 11
अंसे॑षु व ऋ॒ष्टयः॑ प॒त्सु खा॒दयो॒ वक्षः॑सु रु॒क्मा म॑रुतो॒ रथे॒ शुभः॑। अ॒ग्निभ्रा॑जसो वि॒द्युतो॒ गभ॑स्त्योः॒ शिप्राः॑ शी॒र्षसु॒ वित॑ता हिर॒ण्ययीः॑ ॥११॥
स्वर सहित पद पाठअंसे॑षु । वः॒ । ऋ॒ष्टयः॑ । प॒त्ऽसु । खा॒दयः॑ । वक्षः॑ऽसु । रु॒क्माः । म॒रु॒तः॒ । रथे॑ । शुभः॑ । अ॒ग्निऽभ्रा॑जसः । वि॒ऽद्युतः॑ । गभ॑स्त्योः । शिप्राः॑ । शी॒ऋषऽसु॒ । विऽत॑ताः । हि॒र॒ण्ययीः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अंसेषु व ऋष्टयः पत्सु खादयो वक्षःसु रुक्मा मरुतो रथे शुभः। अग्निभ्राजसो विद्युतो गभस्त्योः शिप्राः शीर्षसु वितता हिरण्ययीः ॥११॥
स्वर रहित पद पाठअंसेषु। वः। ऋष्टयः। पत्ऽसु। खादयः। वक्षःऽसु। रुक्माः। मरुतः। रथे। शुभः। अग्निऽभ्राजसः। विऽद्युतः। गभस्त्योः। शिप्राः। शीर्षऽसु। विऽतताः। हिरण्ययीः ॥११॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 54; मन्त्र » 11
अष्टक » 4; अध्याय » 3; वर्ग » 16; मन्त्र » 1
अष्टक » 4; अध्याय » 3; वर्ग » 16; मन्त्र » 1
विषय - वीरों की पोशाक और उनका तेजः स्वरूप ।
भावार्थ -
भा०-हे ( मरुतः ) वीर पुरुषो ! (वः) आप लोगों के (अंसेषु) कन्धों पर (ऋष्टयः) शत्रुहिंसक शस्त्रास्त्र सजें, (पत्सु) पैरों में (खादयः) भोक्ता जनों के समान नाना भोग्य पदार्थ प्राप्त हों, वा स्थिरता युक्त जूते आदि हों ( वक्षःसु ) छातियों पर (रुक्मा:) सुवर्ण के आभूषण हों। वे (रथे शुभः) रथों पर सुशोभित हों वे ( अग्नि-भ्राजसः ) अग्नि के समान कान्ति और प्रताप से युक्त होकर ( गभस्त्योः ) बाहुओं में ( विद्युतः) विशेष चमक वाले शस्त्र अस्त्र धारण करें और ( शीर्षसु ) सिरों पर ( वि-तताः) विविध प्रकार से मढ़ी वा बुनी हुई ( हिरण्ययीः ) सुवर्ण वा लोह की बनी ( शिप्राः ) पगड़ियां हों ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - श्यावाश्व आत्रेय ऋषिः ॥ मरुतो देवताः ॥ छन्दः- १, ३, ७, १२ जगती । २ विराड् जगती । ६ भुरिग्जगती । ११, १५. निचृज्जगती । ४, ८, १० भुरिक् त्रिष्टुप । ५, ९, १३, १४ त्रिष्टुप् ॥ पञ्चदशर्चं सूक्तम् ॥
इस भाष्य को एडिट करें