ऋग्वेद - मण्डल 5/ सूक्त 77/ मन्त्र 3
हिर॑ण्यत्व॒ङ्मधु॑वर्णो घृ॒तस्नुः॒ पृक्षो॒ वह॒न्ना रथो॑ वर्तते वाम्। मनो॑जवा अश्विना॒ वात॑रंहा॒ येना॑तिया॒थो दु॑रि॒तानि॒ विश्वा॑ ॥३॥
स्वर सहित पद पाठहिर॑ण्यऽत्वक् । मधु॑ऽवर्णः । घृ॒तऽस्नुः । पृक्षः॑ । वह॑न् । आ । रथः॑ । व॒र्त॒ते॒ । वा॒म् । मनः॑ऽजवाः । अ॒श्वि॒ना॒ । वात॑ऽरंहाः । येन॑ । अ॒ति॒ऽया॒थः । दुः॒ऽरि॒तानि॑ । विश्वा॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
हिरण्यत्वङ्मधुवर्णो घृतस्नुः पृक्षो वहन्ना रथो वर्तते वाम्। मनोजवा अश्विना वातरंहा येनातियाथो दुरितानि विश्वा ॥३॥
स्वर रहित पद पाठहिरण्यऽत्वक्। मधुऽवर्णः। घृतऽस्नुः। पृक्षः। वहन्। आ। रथः। वर्तते। वाम्। मनःऽजवाः। अश्विना। वातऽरंहाः। येन। अतिऽयाथः। दुःऽइतानि। विश्वा ॥३॥
ऋग्वेद - मण्डल » 5; सूक्त » 77; मन्त्र » 3
अष्टक » 4; अध्याय » 4; वर्ग » 18; मन्त्र » 3
अष्टक » 4; अध्याय » 4; वर्ग » 18; मन्त्र » 3
विषय - प्रधान पुरुषों के कर्तव्य ।
भावार्थ -
भा०-हे (अश्विना ) विद्वान् स्त्री पुरुषो ! (हिरण्य-त्वङ्) सुवर्ण या लोह के आवरण से युक्त, दृढ़ (मधुवर्णः) मधु के समान चिकने, सुन्दर रंग वाले ( घृतस्नुः ) तेल आदि स्निग्ध पदार्थ से शुद्ध, नित्य स्वच्छ, (पृक्षः बृहत् ) अन्न आदि पदार्थों को लेजाने वाला, बड़ा (रथः) रथ (वाम् वर्त्तते ) आप दोनों के प्रयोग में आवे । उसमें ( मनोजवाः ) मन के संकल्पमात्र से वेग से जाने वाले, स्वल्प प्रयास से ही अति शीघ्र चलने वाले ( वातरंहाः) वायु के वेग से युक्त अश्व, यन्त्रादि हों। ( येन ) जिस रथ से आप दोनों (विश्वा ) समस्त ( दुरितानि ) दुर्गम स्थानों और कष्टों को ( अति याथः ) पार करने में समर्थ होवो ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अत्रिर्ऋषिः ।। अश्विनौ देवते । त्रिष्टुप् छन्दः ॥ पञ्चर्चं सूक्तम् ।।
इस भाष्य को एडिट करें