ऋग्वेद - मण्डल 6/ सूक्त 27/ मन्त्र 4
ऋषिः - भरद्वाजो बार्हस्पत्यः
देवता - इन्द्र:
छन्दः - निचृत्त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
ए॒तत्यत्त॑ इन्द्रि॒यम॑चेति॒ येनाव॑धीर्व॒रशि॑खस्य॒ शेषः॑। वज्र॑स्य॒ यत्ते॒ निह॑तस्य॒ शुष्मा॑त्स्व॒नाच्चि॑दिन्द्र पर॒मो द॒दार॑ ॥४॥
स्वर सहित पद पाठए॒तत् । त्यत् । ते॒ । इ॒न्द्रि॒यम् । अ॒चे॒ति॒ । येन॑ । अव॑धीः । व॒रऽशि॑खस्य । शेषः॑ । वज्र॑स्य । यत् । ते॒ । निऽह॑तस्य । शुष्मा॑त् । स्व॒नात् । चि॒त् । इ॒न्द्र॒ । प॒र॒मः । द॒दार॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
एतत्यत्त इन्द्रियमचेति येनावधीर्वरशिखस्य शेषः। वज्रस्य यत्ते निहतस्य शुष्मात्स्वनाच्चिदिन्द्र परमो ददार ॥४॥
स्वर रहित पद पाठएतत्। त्यत्। ते। इन्द्रियम्। अचेति। येन। अवधीः। वरऽशिखस्य। शेषः। वज्रस्य। यत्। ते। निऽहतस्य। शुष्मात्। स्वनात्। चित्। इन्द्र। परमः। ददार ॥४॥
ऋग्वेद - मण्डल » 6; सूक्त » 27; मन्त्र » 4
अष्टक » 4; अध्याय » 6; वर्ग » 23; मन्त्र » 4
अष्टक » 4; अध्याय » 6; वर्ग » 23; मन्त्र » 4
विषय - उसका सर्वभयकारी बल ।
भावार्थ -
हे ( इन्द्र ) ऐश्वर्यवन् ! — शत्रुहन्तः ! ( ते वर-शिखस्य एतत् त्यत् ) उत्तम शिखा वाले तेरा वह प्रसिद्ध सर्वप्रत्यक्ष (इन्द्रियम् ) महान् ऐश्वर्य और बल ( अचेति ) जाना जाता है (येन ) जिससे तू ( अवधी: ) शत्रुओं का नाश करता है । ( यत् ) और जो ( ते ) तेरे ( नि-हतस्य ) प्रहार किये गये ( वज्रस्य ) शस्त्र के ( शुष्मात् ) बल और ( स्वनात् ) शब्द से भी ( परमः शेषः ) बड़े से बड़ा और छोटे से छोटा भी ( ददार ) भयभीत होता है ।
टिप्पणी -
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - भरद्वाजा बार्हस्पत्य ऋषिः ॥ १ - ७ इन्द्रः । ८ अभ्यावर्तिनश्चायमानस्य दानस्तुतिर्देवता ।। छन्दः—१, २ स्वराट् पंक्ति: । ३, ४ निचृत्त्रिष्टुप् । ५, ७, ८ त्रिष्टुप् । ६ ब्राह्मी उष्णिक् ।।
इस भाष्य को एडिट करें